Młody Teatr (Geneza – zadania – drogi)
Celem niniejszego tekstu jest przede wszystkim prezentacja głównych zasad naszego porozumienia z publicznością, która będzie przychodziła do naszego teatru patrzeć i słuchać. Rozwianie wszystkich nieporozumień. Zasugerowanie, według jakich kryteriów podchodzić do naszej pracy.
Wokół naszej młodej nazwy krążą już pewne interpretacje. Zarówno prawdziwe, jak i skrajnie mylące. Jedni – szara masa, orientująca się według „poranków”, czy też monopoliści od sztuki powiadają: amatorzy.
Drudzy, których intencje są tak silne, że wyprzedzają fakty o lata całe, powiadają: artystycznie spełniony teatr.
Tak przynajmniej kwalifikuje się nasze roszczenia. I jedni, i drudzy bardzo się mylą.
Od tego pierwszego, jak i od drugiego jesteśmy jednakowo dalecy. Tego chcę dowieść w niniejszym tekście, tego dokażą już pierwsze nasze przedstawienia.
Nie będę dotykał historii naszego pojawienia się. Historia to nie tak dawna, liczy sobie cztery do pięciu lat, zaś warunki przedrewolucyjne i – najważniejsze – wojna uczyniły ją z zewnątrz mało interesującą. Wspominki namiętnych zmagań, kontrowersji teoretycznych, ewolucji ideowej, naiwnych przysiąg młodzieńczych, cichych marzeń i głośnych błędów zostaną dla nas wszystkich, uczestników tego teatru, na zawsze niezapomniane i będą nas odmładzały nawet wówczas, gdy nasz siwy włos zaprzeczy nazwie – „młody”. Wszystko to tylko oznaki zewnętrzne, podczas gdy geneza, przyczyna naszego pojawienia się leży głębiej. Kiedy już będzie można, gdy przyjrzymy się naszemu zuchwalstwu, gdy będziemy mieć możliwość i prawo patrzeć na przebytą drogę z historycznego punktu widzenia, to powiem, że nasze pojawienie się wiąże się ściśle z rozwojem ukraińskiej myśli inteligenckiej i orientacji duchowej. W literaturze naszej, która dotąd najostrzej odbijała nastroje społeczne, widzimy po długiej epoce ukrainofilstwa, romantycznej kozakomanii i etnografizmu, po „modernizmie” wedle czysto rosyjskich wzorców – zwrot wielki, jedynie właściwy, jedynie głęboki.
To zwrot wprost do Europy i wprost do siebie. Bez pośredników i bez wzorców autorytarnych. W sztuce to droga jedyna. Ewolucja ta odbija się i na teatrze, przez pojawienie się nowego repertuaru i nowych aktorów, rozproszonych wcześniej po najprzeróżniejszych zespołach, którzy gorzknieli w męczących warunkach, w starym repertuarze i z utęsknieniem wyglądali nowego. Kiedy my, dzieci współczesności, pokończywszy szkoły teatralne, mieliśmy decydować, dokąd mamy iść, zobaczyliśmy, że w dotychczasowym teatrze ukraińskim nie ma dla nas miejsca. Zrozumieliśmy, że wszystko, co jest piękne, przychodzi ciężko. Że zdobywa się to nie tylko przez talent, iskrę bożą, ale i przez pracę. Że sztuka – to umiejętność. I zobaczyliśmy jasno, że nie tylko nie mamy, dokąd iść, ale też nie mamy gdzie się uczyć.
