Data publikacji: 2016-10-03

Ostatnia aktualizacja: 2020-10-30

PERFORMER 11–12/2016 (proj. Barbara Kaczmarek)

Dariusz Kosiński

Przed, po i jeszcze dalej

Dookreślenie „Laboratorium” zostało oficjalnie dodane do nazwy Teatru 13 Rzędów 1 marca 1962 roku. Kilka lat później, gdy zespół przeniósł się do Wrocławia, nazwa Teatr Laboratorium stała się powszechnie używaną „marką”, która zyskała międzynarodową rozpoznawalność (w wersji angielskiej Polish Laboratory Theatre). Niezależnie od wielu zmian oficjalnej nomenklatury używanej przez instytucję, określenie Teatr Laboratorium do dziś kojarzy się z Grotowskim i jego współpracownikami. W pewnym sensie ta „marka” przesłoniła to, co działo się przed jej upowszechnieniem, a jednocześnie wpływała na sposób postrzegania działań członków zespołu podejmowanych poza jego organizacyjną strukturą. Od skojarzeń związanych z Laboratorium niemal nie sposób się było uwolnić nie tylko w bieżącej praktyce, ale także w narracji historycznej. Dotyczy to szczególnie (choć nie wyłącznie) przedstawień zrealizowanych w Teatrze 13 Rzędów w jego pierwszym, pionierskim okresie. Były one i wciąż są traktowane jako etapy poszukiwań, których zwieńczenie stanowiły największe i najsłynniejsze osiągnięcia Grotowskiego i jego zespołu – zarówno przedstawienia na czele z Księciem Niezłomnym, piątą wersją Akropolis i Apocalypsis cum figuris, jak i praktyczne odkrycia: teatr ubogi i akt całkowity. Ta hierarchia ważności jest trudna do zakwestionowania – podejmowanie takich prób może wręcz nie ma sensu. Wymienione zdobycze rzeczywiście zadecydowały o wyjątkowej pozycji Grotowskiego w historii teatru światowego. Bez nich wszystko, co robił wcześniej (a być może i później), nie przykuwałoby tak wielkiej uwagi. Podobnie rzecz ma się z pracami członków Teatru Laboratorium podejmowanymi poza zespołem i po jego rozwiązaniu. Z drugiej strony jednak, ich pozostawanie w cieniu Laboratorium wydaje się jakoś niesprawiedliwe. Owszem – zrealizowane przez grupę pracującą w prowincjonalnym Opolu Misterium buffo, lubelska wariacja na temat Yermy, kreacja grupy artystów przepracowujących pamięć o hiszpańskiej wojnie domowej, czy parateatralne działania pod przywództwem byłej aktorki teatralnej przyciągałyby wyłącznie uwagę grupki specjalistów, gdyby nie były powiązane na różne sposoby z legendarnym przedsięwzięciem laboratoryjnym. Ale przecież miały swoje znaczenia i wartości niezależne od tego związku. Nie negując go, akceptując, a nawet wykorzystując płynące z niego szczególne zainteresowanie, proponujemy ich przypomnienie i pomyślenie niejako poza nim. To właśnie zadanie postawiliśmy sobie, komponując ten podwójny numer „Performera”.

Czytaj dalej artykuł Przed, po i jeszcze dalej

Jarosław Cymerman

Z Mekki do Medyny. Rena Mirecka i Zbigniew Cynkutis w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie

Tekst powstał w ramach projektu sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki, przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2012/05/B/HS2/03981.

Rena Mirecka i Zbigniew Cynkutis przyjechali do Lublina w listopadzie 1972 roku na zaproszenie Kazimierza Brauna – ówczesnego dyrektora Państwowego Teatru im. Juliusza Osterwy. Był to drugi sezon, gdy samodzielnie kierował on lubelskim teatrem dramatycznym. Wcześniej – od 1967 roku do kwietnia 1971 roku, kiedy to nagle umarł Jerzy Torończyk (szefujący scenie przy Narutowicza od 1958 roku) – Braun pełnił funkcję kierownika artystycznego. W tym czasie zespół lubelskiego teatru odniósł kilka znaczących sukcesów. Zaczął być dostrzegany w kraju, ale trudno go było uznać za scenę awangardową. Jako jedyny teatr dramatyczny w regionie, dodatkowo obciążony tradycją pierwszej sceny Polski Ludowej, musiał wykazywać się pewną ostrożnością w otwieraniu się na poszukiwania teatralne.

Czytaj dalej artykuł Z Mekki do Medyny. Rena Mirecka i Zbigniew Cynkutis w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie

DZIAŁO SIĘ W INSTYTUCIE

„Dessaragio”, wykład mistrzowski María Isabel González Múñoz; 22 czerwca 2015.

Katarzyna Woźniak i Gabriele Vacis, 9 maja 2015. Fot. Tobiasz Papuczys

Ludwik Flaszen i Zbigniew Osiński, „Laboratorium humanistyki”, spotkanie z o

Rena Mirecka, María Isabel González Múñoz, Mieczysław Janowski; wykład mistr

Giuliano Campo, „Maestro”, spotkanie w 5. rocznicę śmierci Zygmunta Molika; 6 cz

V Szkoła Letnia Studia Kalari, 4–12 lipca 2015. Fot. Dominik Płatek

Ludwik Flaszen i Dariusz Kosiński, spotkanie poświęcone książce Dariusza Kos

Jerzy Gurawski, instalacja „Post-Apocalypsis”. 18 września 2015. Fot. Tobiasz

Ewa Oleszko-Molik, „Maestro”, spotkanie w 5. rocznicę śmierci Zygmunta Molik

Monika Blige i Dariusz Kosiński, spotkanie poświęcone książce Dariusza Kosiń

Spotkanie poświęcone książce Kazuo Ohno i Yoshito Ohno „Świat butoh Kazuo Ohn

„Metoda pracy Theodorosa Terzopoulosa”, pokaz pracy Savvasa Stroumposa w ram

„Aktywność fizyczna aktorów ruchu z perspektywy rehabilitacji sportowej”, wy

Roberta Carerri, instalacja „Post-Apocalypsis”. 18 września 2015. Fot. Magdal

„Pamięci Ryszarda Cieślaka”, prezentacja rzeźby Krzysztofa M. Bednarskiego;

„Teatr japoński – sztuki widowiskowe wobec wyzwań współczesności, wykład Hen

Warsztaty z Theodorosem Terzopoulose i Savvasem Stroumposem, IV zjazd Akadem

„Teatr Petera Brooka – między dwoma rodzajami ciszy”, wykład Grzegorza Ziółko

„Laboratorium humanistyki”, spotkanie z okazji 25. rocznicy powstania Ośrodk

Spotkanie z Januszem Deglerem i Tomaszem Pawlakiem poświęcone 2. tomowi „Lis

„Sztuka aktora między Wschodem a Zachodem”, warsztaty Maria Barzaghiego i Ro

Wykład Piotra Olkusza „Obrazy ponad wszystko”, 4 grudnia 2015. Fot. Eduardo

Warsztaty kućipudi prowadzone przez Chitrangee Uppamah, V Szkoła Letnia Stud

Zbigniew Osiński, „Laboratorium humanistyki”, spotkanie z okazji 25. rocznic

„Somatechnologie”, seminarium Agnieszki Jelewskiej; 8 czerwca 2015. Fot. Tob

Stanisław Krotoski i Leszek Kolankiewicz, „Laboratorium humanistyki”, spotka

Uczestnicy Akademii Teatru Alternatywnego, III zjazd; 8 listopada 2015. Fot.

Otwarcie instalacji „Post-Apocalypsis”, od lewej: Agnieszka Jelewska, Jerzy

Theodoros Terzopoulos, Savvas Stroumpos, Jarosław Fret, spotkanie poświęcone

Uczestnicy Akademii Teatru Alternatywnego, II zjazd; 11 października 2015. F

„Sprzedam”, spektakl Małgorzaty Szczerbowskiej, 13 lutego 2015. Fot. Karol Ja

„Metoda aktorska Tadashiego Suzukiego”, warsztaty Paula Allaina; 18 kwietnia

Ludwik Flaszen czyta i interpretuje tekst Grotowski powtórzony, 14 stycznia 2015

Wystawa „Teatr formy w spektaklach Tadeusza Kantora, Józefa Szajny i Jerzego

Dorota Porowska, Elina Toneva i uczestnicy Akademii Teatru Alternatywnego, I

Wystawa „Peter Brook we Wrocławiu”, od lewej: Tobiasz Papuczys, Monika Blige,

Wystawa „Peter Brook we Wrocławiu”, 21 marca 2015. Fot. Maciej Zakrzewski

Lech Raczak, III zjazd Akademii Teatru Alternatywnego; 8 listopada 2015. Fot

Spotkanie poświęcone książce Mirosław Kocura

„Metoda pracy Theodorosa Terzopoulosa”, warsztaty Savvasa Stroumposa w ramac

„Awarness. Dziesięć dni z Jerzym Grotowskim”, wykład Gabriela Vacisa; 9 maja

Warsztaty z Donaldem Kittem, I zjazd Akademii Teatru Alternatywnego; 24 wrze

Seminarium „Więcej niż teatr”, od lewej: Magdalena Hasiuk, Justyna Sobczyk,

Krzysztof Mieszkowski, Theodoros Terzopoulos, Iljaz Wrazas, konferencja na t

„Atleta serca”, pokaz pracy Maria Barzaghiego w ramach BodyConstitution; 26

„Wspólne pola”, pokaz pracy Simony Sali i Sankara Lala Sivasankarana Naira w

Rena Mirecka i Maciej Stawiński

I Want To Meet You

Film dokumentujący pracę Reny Mireckiej Laboratorium KARAWANASUN the School of Rena Mirecka, która odbyła się w dniach 23–27 lipca 2012 roku w Brzezince, leśnej bazie Instytutu Grotowskiego

Uczestnicy: Dora Arreola (Meksyk), Marco Balbi di Palma, Angela Bonfadini, Barbara Eletta Camoni, Claudio Sportelli, Nathalie Bernardi (Włochy), Rafał Dębski, Andrzej Popowicz (Polska), Irina Gurina, Ruslan Kotenko, Ksenia Linkevich (Rosja), Virginie Magnat (Francja), Paulo Aureliano Da Mata (Brazylia), Sachi Nakano (Japonia)

Zdjęcia Maciej Stawiński; montaż Rena Mirecka i Maciej Stawiński; współpraca przy montażu Rafał Dębski; produkcja Instytut im. Jerzego Grotowskiego; Wrocław 2013; język angielski; 24'

Film dokumentujący pracę Reny Mireckiej Laboratorium KARAWANASUN the School of Rena Mirecka, która odbyła się w dniach 23–27 lipca 2012 roku w Brzezince, leśnej bazie Instytutu Grotowskiego.

Dariusz Kosiński

Powracające echa

W każdym numerze „Performera”, zgodnie z założeniem przyświecającym nam od początku istnienia pisma, w dziale „Opowieści źródeł” publikujemy nieznane lub nie dość dobrze znane materiały źródłowe: dokumenty, relacje świadków, niepublikowane teksty, wspomnienia itd. W niniejszym numerze tę rubrykę wypełniają recenzje z wczesnych przedstawień Teatru 13 Rzędów reżyserowanych przez Jerzego Grotowskiego. Recenzje – mówiąc najogólniej – niekanoniczne.

Kanon recenzyjny, obejmujący np. teksty Tadeusza Kudlińskiego czy Jerzego Falkowskiego, wyznaczał już sam Grotowski, wskazując na ważne dla siebie komentarze, niekiedy wręcz zapożyczając recenzenckie sformułowania (np. „dialektyka apoteozy i szyderstwa” przejęta od Kudlińskiego).

Czytaj dalej artykuł Powracające echa