Zmiana punktu i scena pamięci
W dniach 17–18 czerwca roku 2010, stosunkowo niedługo po ostatnich wydarzeniach Roku Grotowskiego, którym poświęciliśmy poprzedni numer „Performera”, zorganizowaliśmy w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we współpracy z Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie otwarte seminarium „Grotowski – inne spojrzenia”. Jesienią odbyły się dwa kolejne seminaria z tego spojrzeniowego cyklu: „Reduta – nowe spojrzenia” (29 listopada 2010) i „Tadeusz Kantor – inne spojrzenia” (6 grudnia 2010).
Motywacją dla zorganizowania tych trzech seminariów było przede wszystkim znużenie powtarzalnością tematów, sposobów i stylów mówienia, a także – być może mało pokorna, lub wręcz bezczelna – chęć ich od-nowienia. Najbardziej oczywista była ona w odniesieniu do Grotowskiego, być może najmniej – w odniesieniu do Reduty, w przypadku której do zrobienia jest na poziomie materiałowym i dokumentacyjnym wciąż najwięcej (dowodem na to będzie następny numer „Performera” poświęcony właśnie Reducie). Ale niezależnie od dominującego stylu debaty, zmiana punktu widzenia na „inny”, czy „nowy” ma w sobie kuszącą atrakcyjność eksperymentu, odświeżającą moc wyrwania uleżanego i ucukrowanego przedmiotu z naukowej marynaty, której smak wszyscy już znają. Ma też posmak buntu, a nawet bluźnierstwa, czasem nawet irracjonalnego i wykonywanego nieco na siłę, w poczuciu, że trzeba zrobić coś na własną rękę.
Znaczną część drugiego numeru „Performera” wypełniają teksty będące efektem takiej zmiany punktu widzenia, z którą często wiąże się zmiana narzędzi i języka, mówienie w sposób dotychczas niesłychany o rzeczach z tych czy innych względów niedostrzeganych. Publikujemy tu wystąpienia z seminarium kantorowskiego, które – jak nam się nieskromnie wydaje – było płodnym intelektualnie wydarzeniem, szczęśliwie odległym od jubileuszowych celebracji. Proponowane w nich sposoby patrzenia i mówienia o twórcy Cricot 2 są niekiedy radykalnie przeciwstawne dominującemu dyskursowi związanemu na ogół z Teatrem Śmierci. Rodzą się z potrzeby i chęci przemyślenia dzieła Tadeusza Kantora w perspektywie osobistej, widocznej nawet tam, gdzie jest ona ukryta za porównaniami czy świadomie zagęszczonym językiem. Nie stanowią naukowych opracowań wybranego zagadnienia, ale właśnie – zapisy myślenia i wezwania do myślenia.
