Wizyta wiosenna

Wiosną 1970 roku Grotowski przyleciał do Iranu, aby sprawdzić warunki, w jakich miał być prezentowany Książę Niezłomny i wybrać najdogodniejsze miejsce. Podczas tej wizyty zwrócił się do gospodarzy Sziraskiego Święta Sztuk z prośbą o przygotowanie i wydanie perskiego przekładu fragmentów książki Ku teatrowi ubogiemu. Książka ta ukazała się w języku angielskim dwa lata wcześniej dzięki pomocy Eugenia Barby. Zespół zabierał ją zwykle ze sobą na zagraniczne wyjazdy, aby w tłumaczeniach stworzyła odbiorcom możliwość lepszego zrozumienia treningów i spektakli Teatru Laboratorium. Na potrzeby wersji perskiej Grotowski osobiście wybrał cztery rozdziały wraz z przedmową Petera Brooka1. Były to: Ku teatrowi ubogiemu, Teatr jest spotkaniem, Nie był cały sobą oraz Spotkanie amerykańskie2.

Podczas wiosennego pobytu w Iranie Grotowski spotkał się również ze zdolnymi twórcami teatralnymi związanymi z Kargah-e Namajesz, Warsztatem Przedstawień, i obejrzał ich spektakle. Wszyscy mieli dyplomy uczelni europejskich, głównie francuskich, rozmawiali z Grotowskim po francusku i nie trzeba było korzystać z pomocy tłumacza. W tamtych latach Kargah-e Namajesz był ośrodkiem teatru alternatywnego i podlegał bezpośrednio Rezie Qotbiemu z Narodowej Telewizji Irańskiej, funkcjonując niezależnie od Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Możliwe, że Grotowski zdecydował się włączyć do perskiego wydania rozdział Nie był cały sobą, o Antonim Artaudzie, właśnie ze względu na związki irańskich artystów z Francją. Jak bowiem wspomina Pari Saberi3, jedna z osób uczestniczących w jego spotkaniach z Warsztatem Przedstawień: „Wszyscy pytali wciąż Grotowskiego o Artauda i o związki między ich poglądami […]” (Saberi, 16 I 2010). Pozostałe wskazane fragmenty również należy uznać za fundamentalne części książki, gdyż zawierają one wyjaśnia teoretycznych i praktycznych poglądów Teatru Laboratorium.

Podczas tej podróży Grotowski udzielił również paru wywiadów prasowych, podczas których, opowiadając o pracy Teatru Laboratorium, starał się połączyć informację o planowanym występie w Szirazie z niezbędnymi wyjaśnieniami. Grotowski był otyły, nosił wtedy jeszcze czarny garnitur z białą koszulą. Do tego miał przyciemniane okulary na nosie i tajemniczą, czarną skórzaną teczkę pod pachą. W kolejnym artykule omówię tę wizytę dokładniej.

• 1. Wydanie to ukazało się jako: Grotofski Jerżi: Be su-je te’atr-e bicziz, tłum. Hasan Marandi, Sazeman-e Dżaszn-e Honar, Sziraz 1349 [1970] [przyp. I. N.].
• 2. W perskim przekładzie wywiadu oparto się na oryginalnej jego publikacji w „The Drama Review” (nr 13.1). W związku z tym w perskim wydaniu tekst jest kompletny, w przeciwieństwie do angielskiego wydania Towards a Poor Theatre, gdzie zamieszczany jest w wersji skróconej.
• 3. Pari Saberi (ur. 1932) – dramaturg, powieściopisarka oraz reżyser sztuk teatralnych i filmów krótkometrażowych; jedna z pierwszych Iranek, które zajęły się teatrem. Studiowała w paryskiej szkole teatralnej, w 2004 r. za swój wkład w literaturę i sztukę została kawalerem Legii Honorowej, otrzymując order z rąk francuskiego ministra kultury. Od 1968 roku do rewolucji kierowała Biurem Programów Nadzwyczajnych Uniwersytetu Teherańskiego, jedna z osób towarzyszących Grotowskiemu podczas jego pobytu w Iranie.