Czwarte Sziraskie Święto Sztuk oraz występ Teatru Laboratorium

Czwarte Sziraskie Święto Sztuk w 1970 roku zorganizowano pod hasłem, „Sztuka i Rytuał”. Dlatego osoby odpowiedzialne za jego obchody skupiły szczególną uwagę na pojęciu rytuału we wszystkich dziedzinach sztuki. W okresie, gdy wszędzie, na Wschodzie i na Zachodzie, zaczęto poszukiwać zapomnianych obyczajów, gdy doceniono i zainteresowano się folklorem, Persowie nie pozostawali w tyle i dzięki obchodom 4. Sziraskiego Święta Sztuk tchnęli nowego ducha w zamierający folklor i dawne formy rodzimej sztuki. W oficjalnym tekście opublikowanym z okazji otwarcia tej edycji festiwalu czytamy: „Organizacja Święta Sztuki przygotowuje się obecnie do obchodów Czwartego Święta Sztuki w Szirazie-Tacht-e Dżamszid. Tematem przewodnim tegorocznego festiwalu jest przedstawienie i rytuał. Z tego powodu naczelne miejsce przyznano przedstawieniom, w szczególności zaś przedstawieniom rytualnym […]”(„Ajandegan”, s. 16).

W sekcji teatru organizatorzy przygotowali sympozjum zatytułowane „Teatr i rytuał”. Pragnąc otworzyć w Iranie furtkę do dyskusji na te tematy, zaprosili uznanych naukowców, teatrologów i reżyserów z całego świata. Do Szirazu przybył m.in. Peter Brook, aby obok Grotowskiego i innych wybitnych postaci, orientalistów i iranistów wygłosić referat na tym zakrojonym na dużą skalę sympozjum. Szczególną uwagę badaczy zwróciły będące w programie Święta Sztuk występy opowiadaczy oraz widowiska pasyjne ta’zije, co dało początek nowej fali studiów kulturowych w tej dziedzinie. Kilka lat później iraniści tacy jak Piotr Chełkowski, czy antropolodzy jak William Beeman nadali tym badaniom bardziej naukowy charakter. Analiza krytyczna treści referatów wygłoszonych przez Grotowskiego i Brooka nie wchodzi w zakres omawianego tu problemu, przeprowadzona zostanie jednak w przyszłości przy okazji kolejnego artykułu.

W sekcji teatru na 4. Sziraskim Święcie Sztuk wystawione zostały cztery przedstawienia: Pokojówki Jeana Geneta w reżyserii Victora Garcii z Argentyny, Fire1 w reżyserii Petera Schumanna z Ameryki, spektakl Weis-o Ramin (Weis i Ramin)2 przygotowany przez Arbiego Owanesjana z Iranu oraz Książę Niezłomny Jerzego Grotowskiego z Polski. To ostatnie przedstawienie zapowiadane było w programie festiwalu w następujący sposób: „Jerzy Grotowski i polski Teatr Laboratorium podczas sześciu kolejnych wieczorów pokażą w nietypowej lokalizacji Księcia Niezłomnego” („Ajandegan”, s. 16). Zamiast wybrać na miejsce przedstawienia salę teatralną, Grotowski kazał sobie udostępnić park Baq-e Delgosza (Czarujący Ogród) w Szirazie i tam wystawił Księcia Niezłomnego, stąd w programie sformułowanie „nietypowa lokalizacja”.

Po występach w Szirazie (26 VIII – 5 IX 1970) Teatr Laboratorium prezentował Księcia Niezłomnego w Libanie, po czym wrócił do Iranu, tym razem do Teheranu, gdzie odbyło się 16 przedstawień Księcia (17 IX – 11 X) oraz spotkanie z widzami. Z pobytami Grotowskiego i jego przedstawieniami w obu miastach również wiąże się wiele interesujących historii, o których warto kiedyś napisać.

• 1. Fire (Ogień; 1966) – jedno z najbardziej znanych przedstawień Schumanna (ur. 1934), założyciela nowojorskiego Bread and Puppet Theatre. Sztuka poruszała kwestię wojny w Wietnamie i zyskała międzynarodowy rozgłos. Schumann wraz z małżonką nie przylecieli do Szirazu na festiwal, manifestując w ten sposób swój sprzeciw wobec brutalności szachowskiego aparatu bezpieczeństwa (SAWAK-u) i swą solidarność z protestami narodu irańskiego. Do Iranu reżyser wysłał tylko swoją trupę teatralną. Jego Ogień został wystawiony także w Teheranie na środku ulicy przed Uniwersytetem Teherańskim, przyciągając uwagę setek mieszkańców stolicy.
• 2. Weis-o Ramin – dramat Mahin Tadżaddod, która współpracowała również blisko z Peterem Brookiem przy spektaklu Orghast.