Konieczność jako cnota
Młody badacz pyta: „Przepraszam, czy mógłby mi Pan opowiedzieć, na czym polega pańska reżyseria?” Grotowski odpowiada, że ogranicza się do patrzenia. Młody badacz odchodzi, a po powrocie ogląda spektakl. Znów stawia pytania. „Ale kiedy pan przygotował to przedstawienie?” „Był pan na próbach” – brzmi odpowiedź. „Ale przecież pan wtedy nic nie robił”. „Mówiłem już panu – odpowiada Grotowski – czekałem, aż przedstawienie będzie gotowe”1.
Przedstawienie, o którym mowa, to Apocalypsis. Także w przypadku swoich książek Grotowski nic nie robił. Patrzył i czekał. Czekanie nie oznacza pasywności. W czekaniu jest ziarno aktywnej uważności, jak podkreśla Simone Weil.
Pracował, i to bardzo wytrwale, nad tomem Ku teatrowi ubogiemu. W gruncie rzeczy czekał aż książka powstanie, niejako w reakcji na przedsiębiorczość Barby i na potrzebę wydania okrzyku bojowego, którego w tamtej chwili domagał się świat teatru i sytuacja polityczna w Polsce.
Wydanie poprawione i uzupełnione pozostało projektem. Podobnie jak rezultat „uważnego spojrzenia” na nową perspektywę pracy i na potrzebę zachowania w tamtej chwili milczenia. Po rozszerzonej wersji Ku teatrowi ubogiemu, po tekstach Sztuka jako wehikuł i Performer, pisma Grotowskiego można było uznać za skompletowane. Wydobycie z pism zebranych „wczesnych pism” polskich wymagało mozolnego trudu oczekiwania. I owocem takiej wytrwałości była również, po dwóch latach sporów i pracy z ołówkiem w ręku, książka meksykańska.
Cóż innego znaczy reagować? Cóż innego znaczy czekać, jeśli nie umiejętnie przekuwać konieczność w cnotę?
Z oryginału włoskiego przełożyła Anna Wasilewska
- 1. Por. Jerzy Grotowski: Il regista come spettatore di professione, [w:] Il Teatr Laboratorium di Jerzy Grotowski 1959–1969, s. 256.
ISSN 2544-0896
- Dariusz Kosiński Do zobaczenia
OPOWIEŚCI ŹRÓDEŁ
GROTOWSKI OSIŃSKIEGO
- Jerzy Grotowski, Ludwik Flaszen Dla Zbigniewa Osińskiego
- Konrad Swinarski Zapis wypowiedzi na temat książki Zbigniewa Osińskiego „Teatr Dionizosa. Romantyzm w polskim teatrze współczesnym"
- Maria Krzysztof Byrski Polak Anonim
- Ewa Guderian-Czaplińska Transformacje monografii. Zbigniew Osiński pisze o Grotowskim (1972–2009)
- Dariusz Kosiński Osiński wytycza trasy
- Eugenio Barba Kronika buntu
- Franco Ruffini Książki Jerzego Grotowskiego
- Zbigniew Osiński List do Franca Ruffiniego
- Dariusz Kosiński O kamieniach węgielnych i kamieniach odrzuconych – krótki komentarz do tekstu Franca Ruffiniego
- Katarzyna Woźniak Z ziemi polskiej do włoskiej
SPOJRZENIA
- Jana Pilátová Anamneza „Święta"
- Koryna Dylewska Baulowie Grotowskiego
- Duncan Jamieson Od reprezentacji do etyki: reinterpretacja praktyki teatralnej i wypowiedzi Grotowskiego (ze wsparciem ze strony Derridy…)
- Łucja Iwanczewska To wszystko ma swoją stronę odwrotną – narzędzia buntu. Refleksje po warsztatach „Grotowski i anarchia myślenia"
- Dominika Laster Drabina Grotowskiego: nawiązywanie archaicznego połączenia wertykalnego
- Katarzyna Woźniak Gdy wesele było w Kanie, czyli kim jest nauczyciel Performera
- Marta Kufel Książę po – nie – w – czasie
- Katarzyna Woźniak BIBLIOGRAFIA WŁOSKA