Wnioski

Wydaje się, że różnice między przeciwnikami a sympatykami Jerzego Grotowskiego w Iranie wynikły w rozdźwięku między wyznawanymi przez nich poglądami politycznymi. Niechętni reżyserowi lewicowcy żywili w myśl swych ideałów pretensję do niego o to, że w ogóle zgodził się na współpracę z Sziraskim Świętem Sztuk, będącym dla nich wytworem szachowskiego reżimu, a zatem wyrazem degeneracji. Być może ta ich niechętna postawa nie miała wiele wspólnego z zasadami artystycznymi i estetycznymi, leżącymi u podstaw pracy Teatru Laboratorium, jednak pole sztuki stanowiło dla nich kolejny element walki.

Natomiast irańscy republikanie oraz zwolennicy demokracji wstawili się za Grotowskim wyrażając tym samym poparcie dla Sziraskiego Święta Sztuk i nowatorskich prądów prezentowanych przez artystów uczestniczących w imprezie. Wydaje się zatem, że za sprawą irańskich podróży twórcy dywergencja między obiema wspomnianymi grupami wykroczyła poza granice polityczne, sięgając sfery sztuki i uwydatniając jeszcze rozdźwięk między tymi środowiskami.

Grotowski jasno określił, jakie stanowisko zajmuje wobec swoich przeciwników i jak postrzega ich sytuację w odpowiedzi udzielonej ich przedstawicielowi, Sa’idowi Soltanpurowi: „Jeżeli wydaje wam się, że przyjechałem tu zamiast was1 robić rewolucję, to jesteście w błędzie. To nie moja sprawa” (Szamohammadlu, 26 XII 2009). Zaledwie parę miesięcy później bojownicy, do których mówił, sięgnęli po broń, wszczynając powstanie w Sijahkalu.

Wizyty Teatru Laboratorium i Jerzego Grotowskiego w Iranie w 1970 roku odcisnęły swe piętno na wielu irańskich artystach ze świata teatru, a czasem nawet spoza niego. Dziś, gdy mija czterdzieści lat od tych podróży, można wyraźnie prześledzić ten wpływ. Jego analiza to temat ewentualnych osobnych dociekań.

Przekład z oryginału perskiego Ivonna Nowicka

Więcej o autorze »

• 1. Rzecz ciekawa, że w wywiadzie Szamohammadlu przytacza tę wypowiedź kilkakrotnie, ale w dwóch różnych wersjach. Można się o tym przekonać, sięgając do poprzedniego miejsca, w którym została ona przytoczona.