Szajna Józef

(1922–2008), malarz, scenograf, reżyser, dyrektor teatrów. W czasie II wojny światowej więziony w obozach w Oświęcimiu i Buchenwaldzie. Po ukończeniu wydziałów grafiki (1952) i scenografii (1953) krakowskiej ASP nawiązał współpracę z Krystyną Skuszanką, najpierw w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu (sezon 1953/54), a od 1955 w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie, gdzie współtworzył nowatorski kształt plastyczny tej wówczas jednej z najważniejszych polskich scen (m.in. scenografie do Księżniczki Turandot Carla Gozziego, 1956; Imion władzy Jerzego Broszkiewicza, 1957 i Dziadów Adama Mickiewicza, 1962). Równolegle współpracował z innymi teatrami (m.in. Nie-Boska komedia w Teatrze Nowym w Łodzi, 1959) również z Teatrem 13 Rzędów w Opolu. Był przewodniczącym Koła Przyjaciół Teatru 13 Rzędów (1960) i współtwórcą plastycznego kształtu Akropolis (1962).

W latach 1963–1966 jako dyrektor Teatru Ludowego kontynuował eksperymenty scenograficzne i reżyserskie (m.in. Rewizor Nikołaja Gogola, 1963). Od 1966 pracował jako scenograf w Starym Teatrze w Krakowie (Łaźnia Włodzimierza Majakowskiego, 1967), reżyserując i tworząc scenografię także na innych scenach (Śmierć na gruszy Witolda Wandurskiego w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu, 1968; Faust Joanna Wolfganga Goethego w Teatrze Polskim w Warszawie, 1971). W roku 1972 został dyrektorem Teatru Studio w Warszawie (funkcję tę sprawował do 1982), gdzie powstały jego najsłynniejsze autorskie spektakle, reprezentujące oryginalną odmianę teatru plastycznego: Replika (1973), Witkacy (1972), Dante (1974) i Cervantes (1975). Odwołując się do dokonań XX-wiecznej awangardy (zwł. surrealizmu i ekspresjonizmu) oraz współczesnej sztuki performance, tworzył w nich świadomie antyestetyczne obrazy nawiązujące często do traumatycznych przeżyć wojennych. Po 1982 zrealizował m.in. autorski spektakl Ślady (Teatr Rozrywki w Chorzowie, 1993).