Wyszukiwanie w encyklopedii:
Mickiewicz Adam
(1798–1855), największy poeta polski, a zarazem twórca i inspirator najważniejszych nurtów rodzimej tradycji polskiego teatru. W tym względzie przełomową rolę odegrał jako autor Dziadów (cz. II i IV – 1823; cz. III – 1832), dzieła wykorzystującego teatr jako narzędzie do odsłonięcia i przekazania wiedzy o metafizycznym porządku świata (część II i IV), przeznaczeniu i przyszłości narodu (część III). Stworzył w nim też postać Gustawa-Konrada – polskiego herosa kulturowego, będącego wzorcem duchowej przemiany przez cierpienie. Istotnym elementem spajającym wszystkie części cyklu jest tytułowy obrzęd dziadów – pogańsko-chrześcijański rytuał ku czci zmarłych, będący zarazem aktem odnowienia wspólnoty obejmującej wszystkie pokolenia. Niezwykły kształt i siła oddziaływania dzieła inspirowały kolejne pokolenia artystów do poszukiwań, których owocem były najważniejsze nurty teatru polskiego (m.in. teatr przemiany, teatr monumentalny, teatr śmierci, teatr muzyczności). Mickiewicz oddziaływał także na poszukiwania teatralne i okołoteatralne jako autor i realizator koncepcji „poezji wcielonej”, żywego Słowa i „człowieka całkowitego”, które głosił jako wykładowca w Collège de France w latach 1840–44 i usiłował wcielać w życie przede wszystkim pracując w Kole Sprawy Bożej inspirowanym przez idee teozofa i mistyka Andrzeja Towiańskiego. Tradycja mickiewiczowska, należąca w XX wieku do najważniejszych i najżywszych nurtów polskiej kultury (także z racji polemik i szyderstw w nią wymierzonych) była jedną z najistotniejszych inspiracji dla twórców Teatru 13 Rzędów. Znaczącą rolę odegrał tu Ludwik Flaszen, kształcony na krakowskiej polonistyce przez czołowych znawców Mickiewicza: Stanisława Pigonia i Kazimierza Wykę. Stosunek Grotowskiego do tradycji mickiewiczowskiej ukazywało jasno jego przedstawienie według Dziadów, skomponowane według zasady dialektyki apoteozy i szyderstwa. W późniejszym okresie ważniejsze dla poszukiwań Grotowskiego były głębokie inspiracje związane z odwołaniami do tradycji źródłowych (leżące u podstaw Dziadów) oraz inspiracje płynące z wykładów paryskich i działań w Kole Sprawy Bożej.
Halina Filipowicz: Mickiewicz – Performer. Dramat jako problem w studiach performatywnych, przełożył Grzegorz Ziółkowski, „Pamiętnik Teatralny” 2000 z. 1–4, s. 347–369.
Jerzy Grotowski: O praktykowaniu romantyzmu, wypowiedź na kongresie naukowym „Grotowski I”, poświęconym pierwszemu dziesięcioleciu Teatru Laboratorium, zorganizowanym w styczniu 1979 roku w Mediolanie przez Centro di Ricerca per il Teatro, stenogram przygotował do druku Leszek Kolankiewicz, „Dialog” 1980 nr 3, s. 112–120.
Ewa Hoffman-Piotrowska: Teatralizacja życia w Kole Sprawy Bożej, Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza, Rok XXX, Warszawa 1996.
Leszek Kolankiewicz: Dziady. Teatr święta zmarłych, Gdańsk 1999. Warszawa 1995, s. 35–64.
Dariusz Kosiński: Polski teatr przemiany, Wrocław 2007, s. 39–116.
Zbigniew Majchrowski: Cela Konrada. Powracając do Mickiewicza, Gdańsk 1998.
Zbigniew Osiński: Teatr Dionizosa. Romantyzm w polskim teatrze współczesnym, wyd. 1, Kraków 1972.
Ryszard Przybylski: Słowo i milczenie Bohatera Polaków. Studium o „Dziadach”, Warszawa 1993.
Krzysztof Rutkowski: Braterstwo albo śmierć. Zabijanie Mickiewicza w Kole Sprawy Bożej, Gdańsk 1999.
Tenże: Kiedy ciało było słowem. Kilka uwag o czynieniu poezji, „Kresy” 1998 nr 2 (36), s. 72–100.
Tenże: Poezja i obrzęd. Słowo i tradycja według Mickiewicza, [w:] Misteria, inicjacje. Materiały z lat 1999-2000, pod redakcją Dariusza Kosińskiego, Kraków 2001, s. 209–224.
Tenże: Przeciw (w) literaturze: esej o „poezji czynnej” Mirona Białoszewskiego i Edwarda Stachury, Bydgoszcz 1987, s. 65–116.
Janusz Skuczyński: Misterium teatralne: Mickiewicz i inni. Studia i szkice z dziejów dramatu i teatru XIX i XX wieku, Toruń 2000.
Wiktor Weintraub: Poeta i prorok: rzecz o profetyzmie Mickiewicza, Warszawa 1998.
Alina Witkowska: Mickiewicz. Słowo i czyn, Warszawa 1998.