Przełamując tabu. Wokół apulijskiego tarantyzmu

Apulijski tarantyzm1 bardzo długo, bo niemal do połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, był uznawany za zjawisko wstydliwe, co w pełni ukazał Ernesto de Martino w książce Ziema zgryzoty. Co znamienne, jej włoski tytuł – La terra del rimorso – w pełni ujawniał problem z lokalnymi rytuałami uzdrowienia. Rimorso oznacza bowiem zarówno wyrzut sumienia, ową oddaną w polskim przekładzie zgryzotę, jak i to, co wyparte, a w naszym przypadku usunięte poza nawias oficjalnej kultury. Ożywione zainteresowanie tarantyzmem i jego kulturową rehabilitację przypisać należy przede wszystkim późniejszej aktywności Georges’a Lapassade’a i związanego z kulturą czynną badacza Uniwersytetu Salentyńskiego w Lecce Luigiego A. Santora. Tekst Giovanniego Pizzy Psychodeliczny pająk Lapassade’a to zwięzła synteza wkładu Lapassade’a w rozwój badań nad tarantyzmem i jego reinterpretacji. Uzupełnieniem tego tematu są krótkie wywiady z tarantystami i ich rodzinami, zaczerpnięte z książki Maurizia Nocery Il morso del ragno. Alle origini del tarantismo e il mondo del fenomeno vissuto dall’interno. Interviste a tarantate e parenti. Co w praktyce może oznaczać ożywianie tradycji tarantyzmu pokazują praktykujące pizzikę Agnieszka Masternak i Magdalena Dąbrowska w rozmowie z Katarzyną Winiarską-Ścisłowicz.

Salento jest ważną wyspą archipelagu Trzeciego Teatru Eugenia Barby. W latach siedemdziesiątych Odin Teatret prowadził tam kilkumiesięczne prace. To głównie dzięki nim grupa Barby zaistniała w świadomości włoskiego widza i stała się punktem odniesienia dla młodych zespołów amatorskich. O osobliwych powinowactwach spektaklu Dom mego ojca Odin Teatret opowiada Luigi A. Santoro na ostatnich stronach niedokończonej, niepublikowanej książki poświęconej tarantyzmowi zatytułowanej Te la raccontoio la taranta, którą dzięki uprzejmości rodziny możemy opublikować na łamach „Performera”.

O autorce

• 1. Na temat zjawiska apulijskiego tarantyzmu zob. Jerri Daboo: Ritual, Rapture and Remorse: A Study of Tarantism and “Pizzica” in Salento, Peter Lang AG, Internationaler Verlag der Wissenschaften, Oxford 2010; Diego Carpitella: Musiche tradizionali del Salento. Le registrazioni di Diego Carpitella ed Ernesto de Martino (1959, 1960), a cura di Maurizio Agamennon, Squilibri, Roma 2005; Georges Lapassade: Essai sur la transe, Éditions universitaires, Paris 1976.