Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards

ośrodek pracy praktycznej w Pontederze założony w roku 1986 jako Workcenter of Jerzy Grotowski (Centro di Lavoro di Jerzy Grotowski), a jesienią roku 1996 przekształcony w Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards. Jego początki sięgają września roku 1984, kiedy w czasie pobytu we Włoszech Grotowski podjął pierwsze rozmowy na temat stworzenia ośrodka pracy w tym kraju. Rok później, latem 1985 (od 12 VI do 12 VIII) w pałacu w Botinaccio odbyła się dwumiesięczna sesja praktyczna, która zainaugurowała działalność Centro Lavoro Europeo di Jerzy Grotowski, powstałego dzięki pomocy i z inicjatywy Centro per la Sperimantazione e la Ricerca Teatrale w Pontederze prowadzonego przez Roberta Bacciego.

Centro wynajęło dla Grotowskiego małe mieszkanie oraz budynek do pracy w Vallicelle, osadzie oddalonej od miasta o 8,5 kilometra. W ten sposób zrealizowany został plan stworzenia położonego na uboczu miejsca pracy. Grotowski przeniósł się do Pontedery w sierpniu 1986 roku. Wraz z nim ze Stanów Zjednoczonych przyjechali Pablo Jimenez (pozostał we Włoszech do września 1989), James Slowiak (pozostał do 1988, początkowo prowadząc pracę z grupą „na piętrze”, później pracując indywidualnie z Grotowskim) i Thomas Richards, który niedługo stał się najważniejszym współpracownikiem Grotowskiego.

Relacjonując po latach prace Workcenter za życia Grotowskiego, Richards wyróżniał cztery jej etapy: prace przygotowawcze (1986–1988), których koniec wyznaczają pierwsze prezentacje Akcji dla zaproszonych osób z zewnątrz; prace zaawansowane (1988–1992), związane z doprecyzowywaniem i rozwojem Downstairs Action; etap przejściowy (1992–1994), związany z pracą nad nową wersją „opus”, oraz etap końcowy (od 1994 do śmierci Grotowskiego), który wiązał się z pracą nad nową strukturą nazywaną po prostu Action oraz (od 1996) z coraz szerszym otwieraniem prac Workcenter, w tym z prezentacjami publicznymi poza jego siedzibą. W pierwszych dwóch okresach w Vallicelle pracowały równolegle dwie grupy, realizujące dwie odrębne akcje. Pierwsza z Thomasem Richardsem i Mariem Biaginim pracowała pod opieką Grotowskiego w sali na dole nad dziełem nazywanym Downstairs Action. Druga, pracująca na piętrze i kierowana do września 1987 przez Jamesa Slowiaka, a następnie przez Maud Robart, stworzyła dwie wersje Upstairs Action. W roku 1993 grupa Robart została rozwiązana ze względu na brak funduszy, a także dlatego, że Grotowski, coraz bardziej chory, zdecydowanie skupił się na pracy z Richardsem. Zamknięte początkowo prace Workcenter stopniowo były udostępniane osobom z zewnątrz, w pierwszej kolejności profesjonalistom.

Od września 1988 odbywały się w Vallicelle wymiany prac z zaproszonymi zespołami teatralnymi, którym prezentowano akcje oraz idee i zasady praktyki zespołu Grotowskiego. Przybywający do Vallicelle także prezentowali swoją pracę, a działania obu stron były następnie wspólnie omawiane. Najintensywniejsze i najbardziej znane spośród tego typu spotkań roboczych to sesje ze Szkołą Sztuki Dramatycznej w Moskwie założoną i kierowaną przez Anatolija Wasiljewa (II 1989, IV–V 1990). Do Vallicelle zapraszano także zaprzyjaźnionych artystów i badaczy (w ich pierwszej grupie był m.in. Zbigniew Osiński). Od jesieni 1996 prace Workcenter (w tym też Action) były prezentowane i omawiane w czasie roboczych wizyt zespołu Workcenter, kolejno: w Brazylii (IX–X 1996), Polsce (18 II – 4 III 1998) i Francji (4–11 IV 1997).

Po śmierci Grotowskiego pracami Workcenter kierują Thomas Richards i Mario Biagini, którzy ściśle ze sobą współpracują, choć jednocześnie prowadzą swoje poszukiwania twórcze w nieco odmiennych kierunkach. Richards kieruje pracami w domenie sztuki jako wehikułu, realizując akcję The Letter (prezentowaną w latach 2003–2006 jako „work in progress” o nazwach The Twins: Action in Creation i Action in Creation), a następnie The Living Room. Biagini wydaje się bardziej zaangażowany w poszukiwania na pograniczu sztuki jako wehikułu i teatru, prowadzone początkowo w ramach przedsięwzięcia The Bridge – Developing Theatre Arts (1999–2005). Wspólnie z Richardsem wyreżyserował wówczas przedstawienia One Breath Left (1998–2002) oraz Dies Irae (2004–2006), w których był też głównym działającym. W ostatnich latach z międzynarodową grupą uczestników Open Programme pracuje nad odmiennymi strukturami performatywnymi łączącymi sztukę jako wehikuł z różnorodnymi miejscami, kontekstami i gatunkami przedstawieniowymi.

W pierwszej dekadzie XXI wieku Workcenter realizowało kolejne projekty. Pierwszy, Tracing Roads Across (2003–2006), był finansowany z programu Kultura 2000 Unii Europejskiej i obejmował współpracę z kilkoma ośrodkami europejskimi (w tym z Ośrodkiem Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych we Wrocławiu) koordynowaną przez wiedeński Theater des Augenblicks. W jego ramach odbywały się serie prezentacji prac oraz warsztatów Workcenter w siedzibach instytucji współpracujących. W latach 2007–2009 wspólnie z Instytutem im. Jerzego Grotowskiego, Workcenter realizowało projekt Horizons, którego finałem był Zero Budget Festiwal we Wrocławiu (X 2009). Oprócz tych różnorodnych form działalności Workcenter prowadzi prace pedagogiczne i warsztatowe, zarówno w siedzibie, jak podczas rezydencji w ośrodkach całego świata.