wojna

doświadczenia dzieciństwa i dorastania w latach II wojny światowej i nazistowskiej okupacji odcisnęły się trwale w psychice Jerzego Grotowskiego i w znaczny, choć wcale nie prosty, sposób wpłynęły na jego przekonania, hierarchię wartości, sposób myślenia. Na najprostszym poziomie wojna miała oczywisty i bezpośredni wpływ na życie rodziny Grotowskich, doprowadzając do trwałego (jak się później okazało) rozdzielenia rodziców Jerzego oraz do radykalnej zmiany życia, wynikającej z konieczności opuszczenia domu w Rzeszowie i przeniesienia się do wsi Nienadówka. Na poziomie głębszym stała się ona czasem zderzenia wrażliwego chłopca z okrucieństwem świata, z przemocą i śmiercią (zapamiętana na całe życie pacyfikacja Nienadówki 21 VI 1943). Najtrwalszy wpływ, podobnie jak na całym pokoleniu wojennym, wywarła na Grotowskim skala masowych mordów, planowej zagłady milionów ludzi, nie dająca się wytłumaczyć w dotychczasowych kategoriach, zwłaszcza religijnych. To właśnie doświadczenie wpłynęło w sposób zasadniczy na jego przekonania, prowadząc do sformułowanej już w latach 50. diagnozy mówiącej o braku możliwości dalszego wyjaśniania świata i nadawania sensu ludzkiemu życiu w sposób właściwy religiom. Tematyka wojenna była oczywiście obecna w przedstawieniach Teatru 13 Rzędów i Teatru Laboratorium, pojawiając się – co charakterystyczne – w postaci odwołań do Holocaustu, obecnych w Studium o Hamlecie i – przede wszystkim – w Akropolis, dla którego punktem wyjścia było mierzenie się z podstawowymi mitami i wartościami Zachodu w kontekście obozu koncentracyjnego i masowej zagłady. Do doświadczeń i wydarzeń wojennych nawiązywały też przygotowane w Opolu faktomontaże Turyści i Gliniane gołębie, prezentowane w ramach Estrady Publicystycznej.