Cynkutis Zbigniew

(1938–1987), aktor, reżyser. Aktorstwo studiował w latach 1956–1960 w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi (od 1958 Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Teatralna i Telewizyjna). Jeszcze w trakcie studiów występował w filmach (m.in. Zawada w Zamachu w reżyserii Jerzego Passendorfera, 1958), a tuż przed dyplomem debiutował w roli Ignacego Nieśmiałowskiego w Klubie kawalerów Michała Bałuckiego w Teatrze Powszechnym w Łodzi. W sezonie 1960/61 pracował w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu (Łuka w Zielonych rękawicach Tymoteusza Karpowicza, 30 IV 1961), ale już 1 maja 1961 został oficjalnie zatrudniony w Teatrze 13 Rzędów. Jego pierwszą rolą był Guślarz w Dziadach, a drugą – Arka Bożek w Pamiętniku śląskim. W krótkim czasie stał się czołową postacią zespołu, co potwierdziły jego kolejne role: tytułowa w Kordianie, Książę Myszkin w Idiocie, Laban i Parys w pierwszej i drugiej wersji Akropolis oraz Faust w Tragicznych dziejach doktora Fausta. W pracy nad tą ostatnią rolą Cynkutis stał się najbliższym artystycznym partnerem Grotowskiego, który pracował z nim indywidualnie. Była to praca bardzo intymna, wkraczająca niezwykle głęboko w najbardziej osobiste doświadczenia aktora. Stanowiła ona zarazem pierwszą próbę zbliżenia się do aktu całkowitego, próbę nie w pełni jeszcze udaną, choć kreację Cynkutisa oceniano na ogół bardzo wysoko. Wyczerpany nią psychicznie aktor opuścił Opole i w sezonach 1964/65 i 1965/66 występował w Teatrze Powszechnym w Łodzi (m.in. Gustaw-Kornad w Dziadach, 3 IV 1965). W roku 1966 powrócił do Teatru Laboratorium i pozostał jego członkiem aż do końca istnienia zespołu. Po powrocie objął ponownie rolę w Akropolis (najbardziej znany wariant V) oraz partię Muleja w III wariancie Księcia Niezłomnego. W Apocalypsis cum figuris stworzył rolę Łazarza – wybranego przez pomyłkę, niespełnionego Umiłowanego.
W latach 70. nie brał udziału w pracach parateatralnych, lecz prowadził własne staże aktorskie w Polsce i na świecie, pracował także jako reżyser. W sezonie 1972/73 wraz z Reną Mirecką prowadził staż dla aktorów Teatru im. Juliusza Osterwy, którego efektem było „zdarzenie teatralne” Jałowa wg Yermy Federica Garcíi Lorki (13 II 1973). Prace o podobnym charakterze kontynuował i rozwijał w ramach Laboratorium Analizy Zdarzenia działającego pod egidą Instytutu Aktora Teatru Laboratorium (m.in. kursy w Wiedniu i Pittsburgu w roku 1973). W jej efekcie w poszczególnych ośrodkach konstytuowały się grupy tworzące pod kierunkiem Cynkutisa kolejne „zdarzenia”: Arka w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie (praca zamknięta 12 I – 15 II 1974), Arche II w Dramatisches Centrum Wien (26 VI – 29 IX 1974) i Door w Pittsburgu (premiera 2 IV 1977). W roku 1975 ukończył Studium Zaoczne na Wydziale Reżyserii łódzkiej PWSFTViT. W roku 1976 współpracował z Kazimierzem Braunem, wówczas dyrektorem Teatru Współczesnego we Wrocławiu, gdzie prowadził ćwiczenia fizyczne, plastyczne i z improwizacji dla aktorów przygotowujących Annę Livię wg Jamesa Joyce’a (17 VI 1976) i Matkę Courage i jej dzieci Bertolta Brechta (20 X 1976). Na tej samej scenie wyreżyserował także Peer Gynta Henrika Ibsena (30 XII 1976).
Od roku 1978 do 1980 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Aktora Teatru Laboratorium. Był wówczas odpowiedzialny m.in. za organizację pracy grupy realizującej przedsięwzięcie Drzewo Ludzi. W roku 1981 we współpracy z Werkhaus Theater w Moosach przygotował przedstawienie Animals (30 XII 1981). Z dniem 1 lipca 1982 został zatrudniony jako visiting professor na wydziale teatru i tańca Hamilton College w Clinton (Kansas). Nie podpisał aktu samorozwiązania Teatru Laboratorium. Przyjął natomiast propozycję władz miasta i objął kierownictwo Drugiego Studia Wrocławskiego, działającego od 1 stycznia 1985 w salach Teatru Laboratorium (nie współpracował z nim nikt z dawnych członków zespołu Grotowskiego). Zginął tragicznie w wypadku samochodowym, 9 stycznia 1987 w okolicach Sobótki koło Wrocławia.