teatr ubogi

termin stworzony przez Ludwika Flaszena opisujący podstawowe cechy przedstawień Grotowskiego począwszy od Akropolis. Jego podstawowa definicja pojawiła się w komentarzu Flaszena do tego właśnie przedstawienia i brzmi:

Teatr ubogi: przy użyciu najmniejszej liczby elementów stałych wydobyć – w drodze magicznych przekształceń rzeczy w rzecz, poprzez wielofunkcyjną grę przedmiotów – maksimum efektów. Tworzyć całe światy, posługując się tym, co znajduje się w zasięgu ręki. […] Jest to teatr uchwycony w fazie zalążkowej, w procesie swych narodzin, kiedy obudzony instynkt gry spontanicznie dobiera sobie narzędzia dla magicznego przeistoczenia. Jego siłą napędową jest oczywiście żywy człowiek, aktor.

Z kolei w wersji zaprezentowanej przez Grotowskiego w tekście Ku teatrowi ubogiemu, teatr tego typu powstaje w efekcie procesu redukcji – oczyszczania przedstawienia teatralnego z wszystkich elementów, bez których może się ono obejść. Ostatecznie niezbywalnymi częściami składowymi teatru okazują się żywi ludzie – aktor i widz, oraz to, co zachodzi między nimi. W efekcie praca teatralna to przede wszystkim praca z i nad aktorem, której rezultatem jest między innymi powrót wszystkich środków wyrazu (plastyki, muzyki, gry świateł, przestrzeni) jako ściśle związanych z działaniami aktorskimi. Jednocześnie sedno teatru ubogiego stanowi poszukiwanie jak najgłębszej prawdy aktorskiego działania, dążenie do spełnienia aktu całkowitego. Sam termin jednak rozumiany był najczęściej jako formuła opisująca rezygnację z rozbudowanych środków inscenizacyjnych i przeciwstawiany przy tym teatrowi bogatemu – teatrowi wystawnych inscenizacji, który (zdaniem Grotowskiego bezskutecznie i daremnie) próbuje ścigać się z filmem i telewizją w dziedzinie produkowania widowiskowych iluzji i opowieści.

Po zdobyciu przez Grotowskiego światowej sławy i publikacji książki Towards a Poor Theatre (1968) pojęcie „teatr ubogi” stało się swoistym synonimem prowadzonych przez niego poszukiwań, stopniowo zmierzając w stronę stereotypowej formuły. Poddawane też było rozlicznym reinterpretacjom i przesunięciom (np. teatr ubogi jako teatr ubogich, a więc uciskanych ekonomicznie i politycznie). Do dziś funkcjonuje jako bodaj najbardziej znany termin związany z teatrem Grotowskiego.