kultura czynna

idea rozwijana przez Jerzego Grotowskiego i realizowana przez zespół Teatru Laboratorium w latach 70., stanowiąca jeden z kluczowych elementów parateatru, wielokrotnie omawiany przez Grotowskiego w jego wystąpieniach z tego okresu. Wyrastała z opozycji wobec kultury „biernej”, odbiorczej, polegającej na zapoznawaniu się cudzymi dziełami. Jej zasadą było podejmowanie własnych aktów kreacyjnych, nie konsumowanie cudzych wytworów, ale aktywne uczestnictwo w procesie twórczym. W kontekście sztuk przedstawieniowych postulowano przede wszystkim odejście od wyraźnego podziału na osoby działające (aktorów) i widzów, który stanowi podstawę tradycyjnego rozumienia teatru. Dążąc do jego likwidacji, Grotowski podejmował działania określone mianem „teatru uczestnictwa”, w których osoby przybywające z zewnątrz nie obserwowały ustrukturowanych i wyćwiczonych wcześniej akcji aktorów, ale pod kierunkiem liderów brały udział w przygotowanych przez nich doświadczeniach. Wpływ na ukształtowanie się programu kultury czynnej miała kontrkultura, pod której wpływem był on stopniowo poszerzany, obejmując także działania nie należące do prac parateatralnych. Po wycofaniu się Grotowskiego z programu realizowanego w latach 70. i krytycznej jego ocenie, projekt kultury czynnej był na własne sposoby realizowany, poszerzany i rekontekstualizowany przez niektórych spośród jego dawnych współpracowników (m.in. Leszek Kolankiewicz).