Maciej Jaworski, Nowoczesny Orfeusz
Maciej Jaworski

Nowoczesny Orfeusz. Interpretacje mitu w literaturze polskiej XX–XXI wieku

Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2017

Najsłynniejsza powieść Stanisława Lema oparta została na schemacie mitu o Eurydyce i Orfeuszu. Enigmatyczny liryk Aleksandra Wata jawi się jako rewelacyjna gramatyka tworzenia sceny powtórnej utraty Eurydyki. Czesław Miłosz jest autorem jednego z najbardziej odkrywczych odczytań historii orfejskiej, zarazem typowego dla naszej „świeckiej epoki”. W napisanym w czasie II wojny światowej dramacie Anna Świrszczyńska podjęła się włączenia w dzieje podróży do Hadesu postaci Orfeusza, bohatera wspólnoty, pozbawionego dotąd własnej fabuły. Dramat o herosie projektował też śmiertelnie chory Stanisław Wyspiański; analogiczne zamierzenia snuł w obozowych notatkach Konstanty Ildefons Gałczyński. To tylko przykłady zaskakująco bogatej i różnorodnej, a dotąd w małym stopniu rozpoznanej polskiej recepcji opowieści o pierwszym artyście.

Książka, złożona z interpretacji pojedynczych utworów i z ujęć przekrojowych, poświęcona jest literaturze polskiej ostatnich stu lat, ale również wielowiekowym dziejom przemian mitu Orfeusza w sztuce Zachodu. W monografii znaleźć można propozycję mitologicznej lektury dzieł nieodnoszących się do fabuły wprost, refleksję nad alternatywną historią recepcji oraz przyszłymi losami tematu. W tekst wkomponowano 15 fragmentów kontekstowych, które dotyczą istotnych elementów i klasycznych realizacji mitu: mogą one być czytane w dowolnej kolejności jako hasła dotąd nieistniejącej encyklopedii orfejskiej. Oprócz badaczy literatury studium zaciekawi kulturoznawców, filologów klasycznych, historyków sztuki, wszystkie osoby zainteresowane mitami i ich długim trwaniem w kulturze.

POLECONE EKSPRESEM

Zbigniew Szmyt,  Azja u bram. Studium nad migracjami Buriatów w Rosji
Dybuk. Na pograniczu dwóch światów
Tadeusz Kornaś, Apologie. Szkice o teatrze i religii
Włodzimierz Szturc, Genetyka widowiska. Człowiek, maska, rytuał, widowisko
Bartosz Jastrzębski, Jędrzej Morawiecki, Maciej Skawiński, Jutro spadną gromy
Bartosz Jastrzębski, Jędrzej Morawiecki, Cztery zachodnie staruchy. Reportaż o d
Albert Jawłowski, Milczący lama. Buriacja na pograniczu światów
Maciej Jaworski, Nowoczesny Orfeusz
Margaret Stutley Shamanism: An Introduction
Andrei A. Znamenski  The Beauty of the Primitive: Shamanism and Western Imaginat
Mihály Hoppál, Szamani euroazjatyccy
Mirosław Kocur Źródła teatru
Jerri Daboo, Ritual, Rapture and Remorse: A Study of Tarantism and „Pizzica” in
Ernesto de Martino, Ziemia zgryzoty
Maria Czaplicka Mój rok na Syberii
Nowicka Korzenie ałtargany sięgają głęboko
Castaneda Opowieści mocy
Jean Clottes, David Lewis-Williams Prehistoryczny szaman
Andrzej Szyjewski Szamanizm
Tomasz Sikora Użycie substancji halucynogennych a religia