Pechowcy

przedstawienie wyreżyserowane przez Jerzego Grotowskiego, według Rodziny pechowców Jerzego Krzysztonia, w Teatrze 13 Rzędów w Opolu. Premiera odbyła się 8 listopada 1958. Pierwszą wersję inscenizacji dramatu Krzysztonia, pod tytułem Bogowie deszczu, reżyser zrealizował w Teatrze Kameralnym w Krakowie (dziś Scena Kameralna Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej; premiera: 4 lipca 1958). Scenariusz teatralny i reżyseria: Jerzy Grotowski; asystent reżysera: Stanisława Łopuszańska; scenografia: Julitta Fedorowicz. Obsada: Stanisława Łopuszańska (Marta), Barbara Gruzińska (Zuzi), Władysław Madej (Hubert), Adam Kurczyna (Andrzej) i Józef Wyszyński (Czas).

Spektakl zderzał banalnie „egzystencjalistyczną” historię młodych artystów, przedstawioną przez Krzysztonia (dramat opublikowany w „Dialogu” 1958 nr 7, s. 19–46), już nie tyle z poetyckimi niepokojami i poszukiwaniem „racji życia”, ile z najbardziej aktualną sytuacją polityczną. Każdy akt rozpoczynał się od opisu tortur, zaczerpniętego ze wspomnień algierskiego dziennikarza, a w trakcie przedstawienia spiker beznamiętnym głosem podawał wiadomości o szokujących kontrastach współczesnego świata (miało to zapewne ukazać małość i miałkość rzekomo dramatycznych przeżyć i cierpień bohaterów). Stosując zabiegi pochodzące z odmiennych tradycji i konwencji (obok odwołania do dokumentu i mediów, także alegoryczno-moralitetowa postać Czasu), Grotowski jednoznacznie demaskował nędzę i tchórzostwo modnego wówczas salonowego egzystencjalizmu, którego był radykalnym przeciwnikiem. Poglądy, z których wyrastały obie inscenizacje Rodziny pechowców, krakowska i opolska, wyraził twórca wprost w krytycznej relacji z Paryża (Pieszczochy. Korespondencja własna z Paryża, „Ekran” 1958 nr 3, z 18 stycznia, s. 7), były one też stałym punktem wyjścia dla jego ówczesnego programu teatralnego. Nastawienie antyegzystencjalistyczne obecne było też w Orfeuszu według Jeana Cocteau.