Wyszukiwanie w encyklopedii:
Faust
dwuczęściowy poemat dramatyczny Johanna Wolfganga Goethego (część pierwsza opublikowana w 1808, część druga w 1832), należący do kanonu literatury europejskiej i zawierający jeden z najważniejszych mitów nowożytności. Jego autorską, trzyaktową adaptację (opartą na przekładzie Józefa Paszowskiego) wystawił Jerzy Grotowski w Teatrze Polskim w Poznaniu (premiera 13 kwietnia 1960). Była to jego ostatnia praca teatralna poza własnym zespołem. Współtwórcami przedstawienia byli: wybitny malarz Piotr Potworowski (scenografia), Ryszard Gardo (konsultacja muzyczna) oraz asystent reżysera: Zofia Żelewska.
Obsada: Władysław Głąbik (Faust), Stanisław Sparażyński (Mefisto), Zofia Żelewska (Małgorzata), Bronisława Frejtażanka (Marta), Eugeniusz Kotarski (Homunkulus, Obywatel I), Jacek Flur (Uczeń; Walenty, brat Małgorzaty; Filemon), Kazimierz Łastawiecki (Wagner, Wędrowiec), Blanka Orszańska (Stara), Roma Andrzejewska (Mieszczka I), Maria Bystrzyńska (Mieszczka II), Zbigniew Graczyk (Żebrak, Koczkodan), Józef Zembrzuski (Obywatel II), Aleksandra Królikowska (Czarownica), Regina Redlińska (Koczkodanica, Erichto, Baucyda), Danuta Wiłowicz (głos Winy), Aleksandra Koncewicz (głos Niedostatku), Janina Ratajska (głos Biedy), Anna Korczak (głos Troski).
Scenariusz, opracowany dramaturgicznie przez Grotowskiego, opierał się głównie na części pierwszej, ale z wykorzystaniem finałowych scen części drugiej. Inscenizator ściśle przy tym współpracował z Potworowskim, który był twórcą nowoczesnej, konstruktywistycznej scenografii, a połączenie ich talentów doprowadziło do powstania niezwykle oryginalnej interpretacji klasycznego dzieła. Potworowski z Grotowskim zamknęli dzieje Fausta wewnątrz stalowej konstrukcji, przypominającej nieco Meyerholdowskie „maszyny do grania”. Poszczególne miejsca akcji zaznaczano skrótowo za pomocą plansz z odpowiednimi znakami, dbając przy tym troskliwie o przestrzenny rytm aktorskich działań i ugrupowanie postaci.
Historia Fausta została nasycona odwołaniami do współczesności, w tym zwłaszcza do egzystencjalizmu i freudyzmu. Głównym tematem była jednak samotność i nienasycenie Fausta. Jego metafizyczny głód zdaje się zaspokajać dopiero finałowa wizja Dionizosa, który jawi się umierającemu bohaterowi, zamiast zbawiającej go Małgorzaty. Nawiązuje ona do filozofii Friedricha Nietzschego, ale stanowi zarazem kolejny, po finale Kaina, wyraz bliskiego wówczas Grotowskiemu wyobrażeniu świata jako dynamicznego połączenia sprzeczności.
Jerzy Grotowski: W sprawie „Fausta”, „Teatr” 1960 nr 19, z 1–15 października, s. 25–26 (Korespondencja).
Elżbieta Elbanowska: Dyskusja o Fauście. „Faust” bez Goethego, „Tygodnik Zachodni” 1960 nr 24, z 11 czerwca, s. 6.
[Stefan] Es[smanowski]: Margines teatralny, „Tygodnik Zachodni” 1960 nr 18, z 30 kwietnia, s. 7.
Jakub Famulski: Dlaczego Mefistofeles płacze? Czytanie „Fausta”, „Performer 2020 nr 18.
Marian Flejsierowicz: Niespokojny „Faust”, „Głos Wielkopolski” 1960 nr 110, z 8–9 maja, s. 4.
Szczepan Gąssowski: Montaż z „Fausta” i co z tego wynika, „Gazeta Poznańska” 1960 nr 97, z 23–24 kwietnia, s. 4.
Jerzy Grotowski: W sprawie „Fausta”, „Teatr” 1960 nr 19, z 1–15 października, s. 25–26 (Korespondencja); przedruk [w:] tegoż: Teksty zebrane, redakcja Agata Adamiecka-Sitek, Mario Biagini, Dariusz Kosiński, Carla Pollastrelli, Thomas Richards, Igor Stokfiszewski, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Wrocław – Warszawa 2012, s. 189–190.
Jerzy Kmita: Na marginesie poznańskiego przedstawienia „Fausta”, „Tygodnik Zachodni” 1960 nr 21, z 21 maja, s. 9.
Maria Kofta: Faust odhistoryczniony, „Nowa Kultura”1960 nr 21, z 22 maja, s. 8; przedruk [w:] Misterium zgrozy i urzeczenia. Przedstawienia Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium, pod redakcją Janusza Deglera i Grzegorza Ziółkowskiego, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006, s. 121–123.
Dariusz Kosiński: „Do nieba? Bluźnisz daremnie”. Faust – Marlowe – Grotowski, „Pamiętnik Teatralny” 2016 z. 1–2, s. 5–49.
Mak [Czesław Michniak]: Eksperymentalny„Faust”, „Panorama Północy” 1960 nr 20, z 15 maja, s. 14.
Jerzy Mańkowski: Gdy Faust umiera – Mefisto płacze…, „Kierunki” 1960 nr 21, z 29 maja, s. 10; przedruk [w:] Misterium zgrozy i urzeczenia. Przedstawienia Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium , pod redakcją Janusza Deglera i Grzegorza Ziółkowskiego, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006, s. 124–126.
Michał Misiorny: Pretensje do Teatru. „Faust” czy „Fałst”, „Tygodnik Zachodni” 1960 nr 19 z 7 maja, s. 6, 8 i nr 20, z 14 maja, s. 7 (sprostowanie).
M[ichał] M[isiorny]: „Faust” wg Goethego, „Teatr” 1960 nr 14, z 16–31 lipca, s. 25.
M[ichał] M[isiorny]: W sprawie „Fausta”, „Teatr” 1960 nr 19, z 1–15 października, s. 26.
Zbigniew Osiński: „Faust” według Goethego, [w:] Tadeusz Burzyński, Zbigniew Osiński, Laboratorium Grotowskiego, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1978, s. 16–17.
Zbigniew Osiński: Grotowski i jego Laboratorium, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980, s. 73–75.
Bogna Paprocka-Podlasiak: Faust J. W. Goethego na scenach polskich. Grotowski – Szajna – Jarocki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2012, s. 23–61.
J[an] A[lfred] Szczepański: Prostujemy ścieżki pańskie, „Nowa Kultura” 1960 nr 27, z 3 lipca, s. 4, 10