„Apocalypsis cum figuris”: kalendarium prac i prezentacji (1965–1981)

Kalendarium spektaklu – w którego historię wpisują się próby do Samuela Zborowskiego i Ewangelii – powstało na podstawie dziennej kroniki prac Teatru Laboratorium z rozprawy doktorskiej pt. Działalność Teatru Laboratorium w latach 1965–1970, napisanej przeze mnie pod kierunkiem prof. Janusza Deglera na Uniwersytecie Wrocławskim (2009). Dane obejmujące pozostałe lata oparte są na ustaleniach Zbigniewa Osińskiego z Występów gościnnych zespołu Teatru Laboratorium i prac jego członków poza siedzibą w latach 1959–1984. Kroniki działalności 1978–1984 („Pamiętnik Teatralny” 2000, z. 1–4, s. 627–690) i monografii Jerzy Grotowski i jego Teatr Laboratorium (1980). Zostały one uzupełnione o szczegółowe informacje ze źródeł znajdujących się w posiadaniu Archiwum Instytutu Grotowskiego: raportów z prób i przedstawień oraz rozliczeń spektakli Teatru Laboratorium. Zachowane źródła po 1970 roku są stosunkowo niekompletne, stąd też kronika w niektórych okresach odnotowuje jedynie wydarzenia poza siedzibą teatru. I tak raporty z prób i przedstawień obejmują okres od stycznia do czerwca 1971 oraz od końca listopada 1977 do początku sierpnia 1978; rozliczenia spektakli natomiast pochodzą z lat 1971–1972, stycznia 1973 oraz 1975–1976.

Dla kontekstualizacji luk w zapisie każdy rok poprzedzony jest zwięzłym wprowadzeniem, określającym bieżącą działalność zespołu oraz aktywność teatru i jego członków poza siedzibą.

Z uwagi na braki w zachowanych źródłach kalendarium ma charakter roboczy. Osoby posiadające udokumentowane informacje uzupełniające lub korygujące poniższe zestawienie uprzejmie proszę o kontakt pod adresem: adela [dot] karsznia [at] tapac [dot] co.

Dziękuję pracownikom Instytutu Grotowskiego za udostępnienie źródeł archiwalnych.

Adela M. Karsznia

1965

Pierwszy rok po przenosinach do Wrocławia upływa w znacznej mierze pod znakiem pracy wewnętrznej i prezentacji istniejących spektakli (Akropolis). Po premierze Księcia Niezłomnego w kwietniu 1965 (i drugiej wersji w połowie listopada) – do którego próby rozpoczęły się jeszcze w Opolu – w grudniu zespół Teatru Laboratorium przystępuje do pracy nad pierwszym spektaklem w nowej siedzibie. Pod koniec roku poszczególni aktorzy skupiają się też na rozwoju różnych rodzajów ćwiczeń, w tym plastycznych, fizycznych, maski, rytmicznych, bez rekwizytu i głosowych.

8, 10 grudnia: zespół Teatru Laboratorium rozpoczyna próby do Samuela Zborowskiego według Juliusza Słowackiego

1966

W pierwszej połowie roku zespół prowadzi kurs dla stażystów, którzy pracują nad Balkonem Jeana Geneta w reż. Serge’a Ouaknine’a (pokaz 7 kwietnia). Aktorzy-instruktorzy z kolei przygotowują się do premiery opracowywanych ćwiczeń do prezentacji w Skandynawii. W 1966 roku zespół po raz pierwszy udaje się na występy za granicą: do Szwecji, Danii i Norwegii, gdzie prowadzone są seminaria instruktażowe oraz odbywają się prezentacje Księcia Niezłomnego (6 lutego – 25 marca), Francji i Holandii z Księciem Niezłomnym (18 czerwca – 4 lipca) oraz Danii, gdzie część zespołu prowadzi seminarium praktyczne w Holstebro (15–30 lipca) i Wielkiej Brytanii, gdzie odbywają się zajęcia w Royal Shakespeare Company w Londynie (1–10 sierpnia). W drugiej połowie roku, w toku intensywnych prac nad Samuelem Zborowskim, które przekształcają się w Ewangelie, zespół udaje się do Belgii na krótkie występy z Księciem Niezłomnym (26–30 września), po których Jerzy Grotowski i Ryszard Cieślak zostają na cykl wykładów i ćwiczeń aktorskich (1–6 października). W ostatnich miesiącach roku zaczyna się kolejny kurs dla stażystów, z podziałem na grupę polskojęzyczną i obcokrajowców; zajęcia – z różną intensywnością – trwają do ok. połowy 1967 roku.

5 stycznia: sprowadzenie dekoracji do Samuela Zborowskiego według projektu Jerzego Gurawskiego

10 stycznia: próba tekstowa Samuela Zborowskiego

19–20, 22–27, 29–30 kwietnia, 4, 6–12, 14–16, 24–25, 27–31 maja: wznowienie prób do Samuela Zborowskiego po przerwie wyjazdowej

8–13, 15–21, 23–28, 30 września, 1–10, 12–19, 21–26, 28–31 października, 3–9, 11–16, 18 listopada: po powrocie z kolejnych występów próby do nowego spektaklu prowadzone są bez tytułu. Składają się na nie w pierwszej kolejności improwizacje indywidualne i zbiorowe cykli i etiud, po czym próbowane są konkretne sceny i ich rekonstrukcje, np. pod nazwą: „czarownice”, „kuszenie św. Antoniego”, „biblijna”, „konfrontacja”, „Chrystus w Hiszpanii”, „Alosza i starzec Zosima” „Kana Galilejska”, „Ojciec Fierapont”, „Ostatnia Wieczerza”, „polowanie”, „nawiedzenie Marii”, „uczta wielkanocna”, „pasą się, pasą”.

19 listopada: pierwsza próba do spektaklu pod nazwą Ewangelie

20–23, 25–30 listopada, 1–13, 15–21, 28–30 grudnia: regularne próby Ewangelii

1967

Zespół kontynuuje występy zagraniczne, zarówno z Księciem Niezłomnym, jak i Akropolis, których wersje wznowieniowe próbowane są od marca do czerwca na zmianę z przygotowaniami Ewangelii (premiera piątej wersji Akropolis odbywa się w połowie maja). Przedstawienia prezentowane są w Holandii, Belgii i Włoszech (16 czerwca – 12 lipca) oraz Jugosławii (6–11 września). Odbywają się również kursy dla aktorów we Francji (24 lutego – 10 marca), Danii (10–30 lipca), Szwecji (1–10 sierpnia) oraz Stanach Zjednoczonych (6–30 listopada). W ostatnich miesiącach roku zaczyna się kolejny staż wewnętrzny dla uczestników z Polski i z zagranicy i kontynuowany jest w 1968 roku.

2–11, 13–18, 20–25, 27–28 stycznia, 1, 3–8, 10–15, 17–18, 20 lutego: regularne próby Ewangelii

15–19 marca: wznowienie prób Ewangelii po powrocie z zagranicy

20 marca: próba otwarta Ewangelii z udziałem publiczności, m.in. grupy studentów prof. Jana Kopecky’ego z Wydziału Teatrologicznego Uniwersytetu Karola w Pradze

22–24, 27–29, 31 marca, 1–5, 7–11, 15–17, 22–24, 29 kwietnia, 8–10, 12 maja, 7, 9–10 czerwca, 4 września: kontynuacja prób Ewangelii

19–20, 22, 24–27, 29 września, 1 – 6, 10–14, 18–21, 25–27 października, 22 listopada, 1, 8, 12, 15 grudnia: regularne próby Ewangelii po przerwie wakacyjnej i występach za granicą

1968

W pierwszej połowie roku – obok prób wznowieniowych Akropolis i Księcia Niezłomnego (premiera trzeciej wersji w marcu) oraz zajęć ze stażystami – prowadzone są intensywne próby nad Ewangeliami, które w kwietniu zostają przemianowane na Apocalypsis cum figuris. Bezpośrednio przed przerwą wakacyjną odbywa się nieoficjalna premiera spektaklu dla niewielkiej grupy starannie wyselekcjonowanych gości. Kolejne miesiące zespół spędza w rozjazdach: Jerzy Grotowski i Ryszard Cieślak udają się do Danii na kurs dla aktorów (25 lipca – 14 sierpnia), po czym następuje wielotygodniowy wyjazd z Akropolis i Księciem Niezłomnym do Wielkiej Brytanii, Meksyku i Francji (22 sierpnia – 26 listopada), podczas którego amerykańska telewizja rejestruje Akropolis w studio pod Londynem. Przed końcem roku Grotowski i Cieślak prowadzą jeszcze kurs praktyczny we Francji (koniec listopada – koniec grudnia).

13 stycznia: korekta projektów kostiumów do Ewangelii

26 stycznia, 2, 6 i 14 lutego, 6–7 marca: przymiarka kostiumów do Ewangelii

3–27 lutego: w tym okresie trwają próby indywidualne członków zespołu głównego

19 marca: korekta Ewangelii

20–23, 27–30 marca: próby indywidualne w ramach pracy nad tekstem Ewangelii

3 kwietnia: sprawdzian pamięciowego opanowania tekstu Ewangelii

4–6 kwietnia: próby Ewangelii

7 kwietnia: pierwsza próba spektaklu pod nazwą Apocalypsis cum figuris

8, 19–20, 24–27 kwietnia, 2–4, 8–11, 17–18, 22–25, 29–31 maja, 1, 5–8, 10–12, 19–22, 24–29 czerwca, 1–6, 9 lipca: regularne próby Apocalypsis cum figuris

10 lipca: próby indywidualne i próba całości Apocalypsis cum figuris

11 lipca: korekta próby całości Apocalypsis cum figuris

12–13, 15 lipca: korekty scen i próby całości Apocalypsis cum figuris

16 lipca: próba generalna Apocalypsis cum figuris i omówienie nocnej próby

17–19 lipca: korekty scen i próby całości Apocalypsis cum figuris

19 lipca: zamknięta premiera Apocalypsis cum figuris; w dokumentach wewnętrznych (raporty z prób i przedstawień) określona jako „próba otwarta”

1969

Od początku roku trwa intensywna praca nad Apocalypsis cum figuris w przygotowaniu do oficjalnej premiery 11 lutego, po której kontynuowane są próby i korekty scen w okresie prezentacji spektaklu we wrocławskiej siedzibie. Prowadzony jest też kurs dla stażystów międzynarodowych. W tym czasie Jerzy Grotowski i Ryszard Cieślak udają się do Francji na dwutygodniowy staż dla aktorów (15 kwietnia – 2 maja). Po przerwie wakacyjnej zespół wyjeżdża na dłuższe występy do Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, gdzie, obok Akropolis i Księcia Niezłomnego, Apocalypsis jest prezentowana po raz pierwszy poza Wrocławiem (1 października – 17 grudnia). Podczas pobytu w Nowym Jorku odbywają się cztery publiczne spotkania z Jerzym Grotowskim w Brooklyn Academy of Music, sygnalizujące odejście od tworzenia przedstawień.

3–4, 6–11 stycznia: próby indywidualne i ćwiczenia członków zespołu

11 stycznia: próba tekstów Apocalypsis cum figuris

13–18, 20–25, 27–29 stycznia, 1, 2–7 lutego: intensywne próby Apocalypsis cum figuris

8 lutego: próba całości i korekta Apocalypsis cum figuris

9 lutego: próby Apocalypsis cum figuris

10 lutego: korekta scen, próba całości Apocalypsis cum figuris i omówienie przez Jerzego Grotowskiego

11 lutego: korekta scen i oficjalna premiera Apocalypsis cum figuris

13–16, 18–23, 25–26, 28 lutego, 1–2, 4, 8–10, 15–17 marca: korekty scen i próby Apocalypsis cum figuris oraz regularne prezentacje spektaklu w siedzibie teatru

19 marca: analiza Apocalypsis cum figuris z Jerzym Grotowskim i prezentacja spektaklu

20–22 marca: próby analityczne Apocalypsis cum figuris; próba z 21 na 22 marca trwa 23 godziny

23, 26, 28–30 marca, 2–3, 9–11 kwietnia: regularne prezentacje Apocalypsis cum figuris i omówienia przez Jerzego Grotowskiego

15 maja: próba Apocalypsis cum figuris po powrocie Jerzego Grotowskiego i Ryszarda Cieślaka z zagranicy

17–19, 21–23, 31 maja, 1–2, 7, 13–15 czerwca – prezentacje Apocalypsis cum figuris i omówienia przez Jerzego Grotowskiego

5–6 września: próby Apocalypsis cum figuris

9–11 września: prezentacje Apocalypsis cum figuris i omówienia przez Jerzego Grotowskiego

18-22 września: pięć pokazów Apocalypsis cum figuris w krypcie kościoła w Stepney w Londynie na zaproszenie Institute of Contemporary Arts

18–26 listopada i 10–15 grudnia: czternaście pokazów Apocalypsis cum figuris w kościele metodystów przy Washington Square (Greenwich Village) w Nowym Jorku

1970

Podobnie jak w poprzednich latach w pierwszej połowie roku prowadzony jest nabór stażystów w siedzibie teatru (ostatecznie przyjęte są tylko dwie osoby, w tym jedna na kurs teoretyczny); w drugiej połowie roku natomiast zespół prowadzi zajęcia dla aktorów poza siedzibą (we Francji, 20 czerwca – 20 lipca) i udaje się występy zagraniczne – do Iranu i Libanu z Księciem Niezłomnym (23 sierpnia – 12 października). W trakcie tych występów Jerzy Grotowski wyjeżdża do Kolumbii na III Festival Latinoamericano de Teatro Universitario, gdzie w trakcie spotkań z uczestnikami podsumowuje dotychczasowe doświadczenia teatralne i sygnalizuje przyszłe poszukiwania parateatralne (pod koniec roku rozwija wcześniejsze zapowiedzi w wypowiedziach publicznych w Nowym Jorku, publikowanych później jako Takim, jakim się jest, cały i Święto). W połowie września ukazuje się w prasie ogólnopolskiej ogłoszenie pt. Propozycja współpracy, skierowane do młodych ludzi, chcących wziąć udział w nowych pracach zespołu (na początku listopada wybrano uczestników podczas spotkań we Wrocławiu). Książę Niezłomny grany jest jeszcze pod koniec roku w Niemczech Zachodnich (1–12 grudnia) i są to ostatnie pokazy tego spektaklu. Odtąd zarówno w siedzibie, jak i podczas prezentacji za granicą zespół gra wyłącznie Apocalypsis cum figuris.

8–9, 15–16, 19, 23–25 lutego: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

29–30 maja: próby wznowieniowe Apocalypsis cum figuris

31 maja – 1 czerwca, 7–8, 14–15 czerwca: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru i omówienia przez Jerzego Grotowskiego

18–19 października: próby wznowieniowe Apocalypsis cum figuris po powrocie zespołu z zagranicy

20–21, 26–27 października, 1–2, 8–9, 15–16, 28–29 listopada, 17–19, 21–23 grudnia: prezentacje Apocaplypsis cum figuris z okazjonalnymi omówieniami przez Jerzego Grotowskiego

1971

Równolegle z regularnymi przedstawieniami Apocalypsis we wrocławskiej siedzibie, do końca maja Jerzy Grotowski pracuje z grupą osób z ubiegłorocznego naboru. W październiku pod kierunkiem Zbigniewa Spychalskiego uczestnicy rozwijają indywidualne etiudy; ostatecznie z tej grupy na dłużej zostają cztery osoby. W lipcu Ryszard Cieślak bierze udział w filmie dokumentalnym w reż. Torgeira Wethala Training at the Teatr Laboratorium in Wrocław, pracując w Holstebro z wybranymi aktorami Odin Teatret.

2, 4, 9, 18, 23–25, 30–31 stycznia, 1, 6, 8, 13, 15, 20, 22, 27 lutego, 1, 6, 8, 13, 15, 20, 22, 27 marca, 3, 5, 7, 17, 19, 21, 24, 26 kwietnia, 5, 7–8, 16–17 maja: regularne prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru z okazjonalnymi omówieniami przez Jerzego Grotowskiego

19 czerwca: próba Apocalypsis cum figuris

21–23, 25–27 czerwca: pierwsze prezentacje drugiej wersji Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru. W wersji tej, przynajmniej z początku przeznaczonej głównie dla młodszych osób, usunięto ławki dla widzów

26 sierpnia – 12 września: dwanaście pokazów Apocalypsis cum figuris w Holstebro na zaproszenie Odin Teatret (osiem spektakli w pierwszej wersji i cztery w wersji drugiej)

22 września – 10 października: szesnaście spektakli Apocalypsis cum figuris w Starej Prochowni w Warszawie (osiem w wersji pierwszej i osiem w wersji drugiej)

25–28 października, 27–31 grudnia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

1972

Nowi członkowie zespołu przez większość roku pracują oddzielnie, najpierw we Wrocławiu, a potem również w leśnej bazie Teatru Laboratorium w Brzezince – tam też, w połowie listopada, po raz pierwszy grupa młodszych uczestników zaczyna wspólnie z częścią wcześniejszego zespołu aktorskiego rozwijać pierwsze działania parateatralne do realizacji w 1972 roku. W listopadzie, na zaproszenie lubelskiego Teatru im. Juliusza Osterwy, Zbigniew Cynkutis i Rena Mirecka zaczynają pracę nad Jałową, zdarzeniem opartym na Yermie Federica Garcíi Lorki (premiera 16 lutego 1973).

25–30 stycznia, 1–6 lutego, 26–31 marca, 6–10 kwietnia, 16–17, 26–31 maja: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

2–7 czerwca: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru. Aktorzy po raz pierwszy nie występują w białych kostiumach zaprojektowanych przez Waldemara Krygiera, ale w zwykłych, barwnych ubraniach. Laska Ciemnego (Ryszard Cieślak), pierwotnie biała, zostaje zastąpiona zwyczajną, drewnianą.

22 sierpnia – 4 września: dwanaście pokazów Apocalypsis cum figuris w Allerheiligen-Hofkirche (kościół Wszystkich Świętych) w Monachium podczas Olimpiady Kulturalnej z okazji XX Igrzysk Olimpijskich (sześć w wersji pierwszej i sześć w wersji drugiej)

5–8, 10–12, 22 października, 2–3, 6 listopada: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

16–20 grudnia: spektakle Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru, ostatnie w pierwszej wersji (z ławkami dla widzów). Zbigniew Osiński podaje, że w tym roku odbyło się 188 pokazów przedstawienia (Grotowski i jego Laboratorium, s. 196)

1973

Po okresie przygotowawczych prac wewnętrznych w czerwcu tego roku odbywa się pierwszy staż parateatralny pod nazwą Święto(później kontynuowany jako Special Project lub Grotowski Special Project), z udziałem aktorów (Elizabeth Albahaca, Ryszard Cieślak, Antoni Jahołkowski, Zygmunt Molik, Andrzej Paluchiewicz, Stanisław Scierski) oraz osób, które dołączyły do zespołu w odpowiedzi na ogłoszenie o współpracy lub zapraszanych do grupy indywidualnie (Jerzy Bogajewicz, Wiesław Hoszowski, Zbigniew Kozłowski, Aleksander Lidtke, Teresa Nawrot, Irena Rycyk, Władysław Staniewski). Po występach z Apocalypsis w Filadelfii realizowana jest pierwsza edycja Grotowski Special Project za granicą – ośmiodniowe doświadczenie parateatralne w małej miejscowości w stanie Pennsylvania z udziałem studentów uczelni amerykańskich. Podobnie dzieje się po występach w Paryżu – tutaj również kontynuowane są staże parateatralne. Od tego roku poszczególni aktorzy oraz Ludwik Flaszen zaczynają też prowadzić własne staże – indywidualnie lub w grupach – które często towarzyszą występom z Apocalypsis i przedsięwzięciom teatralnym. W 1973 staże odbywają się w Austrii i Stanach Zjednoczonych. Jerzy Grotowski w tym czasie intensywnie podróżuje: latem udaje się do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Nowej Zelandii, Australii i Japonii.

9–13 stycznia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

10–29 września: czternaście pokazów Apocalypsis cum figuris w Saint Alphonsus Church w Filadelfii.

23 października: premiera trzeciej wersji Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru; spektakl w ramach IV Międzynarodowego Festiwalu Teatru Otwartego (ogółem odbyły się cztery przedstawienia)

12–18 listopada: siedem prezentacji Apocalypsis cum figuris w Sainte Chapelle w Paryżu w ramach Festival d’Automne

1974

Głównym projektem w tym okresie jest kontynuacja tzw. kompleksowego programu badawczego w Australii, składający się z przedsięwzięć parateatralnych pod kierunkiem Jerzego Grotowskiego (Narrow Special Project) i Ryszarda Cieślaka (Large Special Project), którym towarzyszą staże i prezentacje Apocalypsis cum figuris (26 marca – 11 czerwca). Na początku roku część aktorów (Rena Mirecka i Zbigniew Cynkutis) prowadzi prace w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie nad zdarzeniem pod nazwą Arka; latem podobna praca – Arka II – odbywa się również w Austrii. Staże odbywają się też w Stanach Zjednoczonych.

3–5 stycznia, 18–21, 23–26 lutego: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

4 kwietnia – 18 maja: trzydzieści dwa pokazy Apocalypsis cum figuris w Chapter House przy St. Mary’s Cathedral w Sydney

17–18, 21–22, 30 września, 1–2, 5–7, 10–11, 16 października: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

1975

W połowie roku Teatr Laboratorium realizuje we Wrocławiu największe wydarzenie parateatralne, czyli Uniwersytet Poszukiwań Teatru Narodów, w ramach którego odbywają się m.in. spotkania z wybitnymi twórcami teatru awangardowego, otwarte staże parateatralne (m.in. Ule) i bardziej wyspecjalizowane warsztaty dla setek uczestników (14 czerwca – 7 lipca). Po przerwie wakacyjnej, podczas Biennale di Venezia, odbywa się Uniwersytet Poszukiwań II, będący kontynuacją przedsięwzięć z nurtu Uniwersytetu Poszukiwań Teatru Narodów. Towarzyszą mu prezentacje Apocalypsis cum figuris. Poza tymi wydarzeniami członkowie zespołu prowadzą również staże we Włoszech i Austrii.

3–5, 10–12, 16–17 stycznia, 20–22, 25–28 lutego, 3–6, 8–10 marca, 12–13, 15–18, 21–23, 25–27 kwietnia, 2–3, 22–23, 25–28 maja: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

12–14, 16, 23, 30 czerwca, 7 lipca: prezentacje Apocalypsis cum figuris w trakcie Uniwersytetu Poszukiwań Teatru Narodów we Wrocławiu

13–14 września: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru w trakcie XI Kongresu Association Internationale des Critiques d’Art

27–29 września, 3–5, 9–12, 15–17, 20–22 i 25–27 października – dziewiętnaście pokazów Apocalypsis cum figuris w ramach Uniwersytetu Poszukiwań II podczas Biennale di Venezia, na wyspie San Giacomo in Palude

16–19, 29–30 grudnia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

1976

W tym okresie, oprócz częstych spektakli Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru, członkowie zespołu oddają się regularnej działalności parateatralnej i pracy z aktorami innych teatrów w kraju (Wrocław, Opole) oraz za granicą (Szwajcaria, Francja, Kanada). W pierwszej połowie roku regularnie prowadzone są Otwarcia – doświadczenia parateatralne dostosowane do warunków miejskich. W drugiej połowie listopada francuska ekipa nagrywa w siedzibie teatru film dokumentalny pt. Acting Therapy. Grotowski z kolei, najczęściej indywidualnie, bierze udział w spotkaniach z publicznością w Meksyku (1 lutego – 1 marca), Jugosławii (20–30 września), Kanadzie (ok. 25 października – ok. 10 listopada) i Związku Radzieckim (16–19 listopada). Z końcem roku udaje się wspólnie z matką na wyprawę do Indii (ok. 20 grudnia – 10 stycznia 1977). W połowie grudnia Tadeusz Burzyński informuje w prasie lokalnej, że Apocalypsis cum figuris wkrótce zejdzie z afisza.

4–6, 9–10, 13–15, 19 stycznia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

13–15, 18–19, 21–23 lutego, 13–15, 18–19, 21–23 marca: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru po wyjazdach członków zespołu

8–10, 22–26 kwietnia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru po wyjeździe Zygmunta Molika na staż

17–18, 24–26 września, 1–2, 7, 16–17 października, 2–4, 13–14, 30 listopada, 4–7, 12, 14–15, 18–19 grudnia: regularne prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru po powrocie z wyjazdu i przerwie wakacyjnej

1977

W pierwszej połowie roku członkowie zespołu kontynuują intensywną, rozproszoną działalność stażową i popularyzatorską w Polsce (Szczecin) i za granicą (Stany Zjednoczone, Niemcy, Kanada, Szwajcaria, Włochy, Francja). Latem odbywa się w Grodźcu działanie parateatralne pod nazwą Przedsięwzięcie Góra, którego kierownikiem artystycznym jest Jacek Zmysłowski (16 lipca – 2 sierpnia). Następnie kontynuowane są staże w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Niemczech i Francji. W połowie listopada odbywa się we Wrocławiu pierwsza realizacja przedsięwzięcia parateatralnego Czuwanie pod kierunkiem Zbigniewa Kozłowskiego i Jacka Zmysłowskiego. W grudniu Jerzy Grotowski po raz pierwszy udaje się na Haiti w związku z realizacją nowego projektu badawczego pod nazwą Teatr Źródeł (ok. 1 – ok. 20 grudnia). Od 1977 roku staje się zupełnie jasne, że kalendarz prezentacji Apocalypsis cum figuris przestaje być powiązany z planami Grotowskiego; większość spektakli odbywa się pod jego nieobecność i niezależnie od prowadzonych przez niego prac w ramach kolejnej fazy poszukiwań.

4–6 stycznia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

19–21 sierpnia: prezentacje Apocalypsis cum figuris po dłuższej przerwie

1–3, 19–20 września: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

25–26, 28 listopada: próby wznowieniowe

29–30 listopada: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

1 grudnia: próba reanimacyjna

3–5 grudnia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

7 grudnia: próba reanimacyjna

9–12 grudnia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

1978

W styczniu ukazuje się po angielsku i francusku tekst programowy Jerzego Grotowskiego o Teatrze Źródeł. Grotowski udaje się na badania terenowe w związku z tym projektem do Nigerii (28 marca – 10 kwietnia) oraz dwukrotnie na Haiti (maj; 27 listopada – 15 grudnia). Oprócz tego informuje o prowadzonych badaniach podczas publicznych spotkań i seminariów w Polsce (Warszawa) i za granicą (Francja, Stany Zjednoczone). Członkowie zespołu aktorskiego kontynuują szeroko zakrojoną działalność stażową w ramach Wędrownego Uniwersytetu Poszukiwań oraz popularyzatorską we Wrocławiu, Warszawie, Gdańsku, Grodźcu, Tarnobrzegu (gdzie również realizowane są Czuwania) Francji, Stanach Zjednoczonych, Włoszech, Niemczech, Szwajcarii, Australii, Holandii i Wielkiej Brytanii.

4 stycznia: próba wznowieniowa

6–8 stycznia: prezentacja Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

11–13 stycznia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w wersji „białej” w siedzibie teatru

6 lutego: próba rozwojowa

8–9 lutego: prezentacje Apocalypsis cum figuris w wersji „białej” w siedzibie teatru

10, 14–16 lutego: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

21 marca: próba artystyczna

22–23, 29–31 marca: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

24 kwietnia: próba rozwojowa

25–28 kwietnia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

31 maja: próba rozwojowa

1, 17 czerwca: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

31 lipca: próba

1–3 sierpnia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

6–8, 10, 12–14, 16–18 października: dziesięć pokazów Apocalypsis cum figuris w refektarzu Muzeum Narodowego w Gdańsku

1979

Aktorzy prowadzą regularne staże i pokazy filmowe we Włoszech (tutaj również odbywają się seminaria naukowe poświęcone działalności Teatru Laboratorium) i Niemczech. W kwietniu odbywają się pierwsze realizacje Drzewa Ludzi we Wrocławiu (w listopadzie organizowane także w Włoszech, obok Czuwań, które zostają zarejestrowane przez ekipę pod kierunkiem Mercedes Gregory). Pod koniec roku zespół świętuje dwudziestolecie pracy twórczej, w ramach obchodów odbywa się spotkanie z Jerzym Grotowskim w Muzeum Architektury we Wrocławiu, podczas którego przedstawia on program działań Teatru Źródeł na najbliższe lata.

27–28, 31 stycznia, 1, 4–5 lutego: sześć prezentacji Apocalypsis cum figuris w Palazzo Reale w Mediolanie na zaproszenie Centro di Ricerca per il Teatro

12–18 czerwca, 1–9 lipca: Zbigniew Cynkutis i Ryszard Cieślak biorą udział w montażu filmu Apocalypsis cum figuris w reż. Ermanna Olmiego

24–25, 29–30 czerwca: prezentacje Apocalypsis cum figuris w Pontederze na zaproszenie Centro per la Sperimentazione e la Ricerca Teatrale

16–17 października: prezentacje Apocalypsis cum figuris w Domu Kultury w Lublinie

20–22 października: prezentacje Apocalypsis cum figuris w Związku Polskich Artystów Plastyków w Łodzi

2 grudnia: przedpremierowy pokaz zapisu filmowego Apocalypsis cum figuris w reż. Ermanna Olmiego w Mediolanie w ramach seminarium naukowego Grotowski II. La Frontiera del teatro

4–7 grudnia: cztery spektakle Apocalypsis cum figuris w Rzymie na zaproszenie Teatro di Roma i Associazione Culturale Teatro Alberico

1980

W tym okresie rozpoczynają się wyprawy terenowe w związku z początkową fazą Teatru Źródeł, tzn. wyjazd ekipy pod kierunkiem Jerzego Grotowskiego do Meksyku (4–29 stycznia) i Indii (2–25 lutego). Po okresie przygotowawczym (maj) odbywa się pierwsze seminarium warsztatowe w Brzezince i Ostrowinie z udziałem zaproszonych uczestników oraz prace wewnętrzne wśród współpracowników Grotowskiego (30 maja – 31 sierpnia). We wrześniu wraz z ekipą realizacyjną pod kierunkiem Mercedes Gregory Grotowski udaje się na Rzeszowszczyznę w celu realizacji filmu dokumentalnego Nienadówka, po czym konsultuje montaż filmu w Stanach Zjednoczonych (27 października – 20 listopada). Z kolei aktorzy, którzy nie biorą udziału w pracach ekipy Teatru Źródeł, wraz z Ludwikiem Flaszenem realizują przedsięwzięcie Pół wieku po Reducie. Teatr Laboratorium w objeździe kraju, w ramach którego odbywają się prezentacje Apocalypsis cum figuris, staże, projekcje filmów o Teatrze Laboratorium i spotkania z publicznością w różnych miastach Polski (2–22 marca). Oprócz tego przez większość roku członkowie zespołu aktorskiego prowadzą – indywidualnie bądź w grupach – intensywną działalność stażową i popularyzatorską za granicą: we Włoszech (gdzie również realizują Drzewo Ludzi), Szwajcarii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Niemczech, Francji, jak również parę warsztatów dla cudzoziemców we Wrocławiu.

9–10 stycznia: prezentacje Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru

18–20, 22–23 stycznia: pięć pokazów Apocalypsis cum figuris w Genui na zaproszenie Comune di Genova, Teatro dell’Orrore, Teatro di Genova i Wydziału Historii Teatru i Widowisk Universita di Genova

2 marca: prezentacja Apocalypsis cum figuris w Domu Kultury w Rawiczu

8–10 marca: trzy prezentacje Apocalypsis cum figuris w sali Studenckiego Klubu „Maski” w Poznaniu

13–14 marca: dwie prezentacje Apocalypsis cum figuris w Auli Dworu Artusa w Toruniu

21–22 marca: dwie prezentacje Apocalypsis cum figuris w Domu Kultury Zagłębia Siarkowego w Tarnobrzegu

11 maja: prezentacja Apocalypsis cum figuris w siedzibie teatru. Jest to ostatni pokaz przedstawienia

1981

Oryginalny zespół aktorski kontynuuje systematyczną działalność stażową w kraju i za granicą, również w roli reżyserskiej (Zbigniew Cynkutis), jak również biorąc udział w działaniach parateatralnych towarzyszących seminariom i konferencjom naukowym. Wraz z kilkorgiem nowszych członków (Zbigniew Kozłowski, Teresa Nawrot i Irena Rycyk) aktorzy prowadzą próby do pracy zbiorowej pod kierunkiem Ryszarda Cieślaka: Thanatos Polski. Inkantacje, z wykorzystaniem tekstów Mickiewicza, Miłosza i Wojaczka (pierwsze próby otwarte 28 lutego – 6 marca). Mimo istniejących w dokumentacji wewnętrznej Teatru Laboratorium śladów o planowanych prezentacjach Apocalypsis cum figuris w siedzibie spektakl nie jest już grany.

1 września: umiera Antoni Jahołkowski, jeden z głównych wykonawców Apocalypsis cum figuris, co ostatecznie wyklucza możliwość kontynuowania spektaklu