2012-03-11
2021-02-24

Flaszen Ludwik

Monika Blige

Ludwik Flaszen, 2009 rok, fot. Francesco Galli(b. 4 June 1930 in Kraków – d. 24 October 2020 in Paris), essayist, writer, literary and theatre critic, translator, co-founder and driving force, alongside Grotowski, of the Laboratory Theatre throughout its entire existence (1959–1984), and, during the 1980s, its artistic director.

He was born in Kraków, spent his childhood in Czechowice-Dziedzice, before leaving for Kraków and then Lwów with his parents in 1939. From there he was deported by the Soviet occupying forces to the Mari Autonomous SSR. He returned to Poland in 1946 where he completed his secondary education before studying at the Polish Department of the Jagiellonian University in Kraków.

He made his debut as a critic in 1948 in the weekly Przekrój. He was a student of Kazimierz Wyka and alongside Jan Błoński, Andrzej Kijowski and Konstanty Puzyna was a member of the Kraków school of critics. He was the author of a much-discussed article criticising socialist realism, ‘Nowy Zoil, czyli o schematyzmie’ (The new Zoil, or: On schematism), which he presented as a paper at a 1951 meeting of the Prose Section of the Polish Writers Association (ZPL) and then published the following year in the journal Życie Literackie. Between 1951 and 1956 he worked with this journal in which he had a regular column, ‘Z notatnika szalonego recenzenta’ (From the notebook of a mad reviewer), and also published in Przekrój, Nowa Kultura and Przegląd Kulturalny. He became known as a diligent and insightful observer of not only literary life, but also, and indeed above all, society. Mistrustful of the world, he used Aesopic language in writing about literature and providing ironic diagnoses of social reality at the time. In 1956 he was dismissed from the editorial board of Życie Literackie and two years later was refused permission to publish his debut book. A collection of his articles bearing the symptomatic title Głowa i mur (The head and the brickwall) was sent to be pulped. Some of the texts did appear in a second edition of his book Cyrograf (Pact with the Devil), published in 1974, and then in 1996 in a re-edited and expanded version. In 1958 he spent a month in Paris which he visited on a Ministry of Culture and Arts grant (see his text: ‘Dzieci Października patrzą na Zachód’ [‘The children of the October Look to the West’]), while at the end of that year, together with Kazimierz Wyka and Jerzy Lovell, he received the Życie Literackie award.

Theatre criticism was initially a marginal activity for Flaszen as a critic. This changed in 1953 when, by chance (see his article: ‘Słowo o teatrze ubogim’ [A word on the poor theatre] – a conversation with Leszek Kolankiewicz) he found himself at the Kraków’s Teatr Słowackiego and then became its literary director. In 1957 he replaced Sławomir Mrożek as the chief reviewer of the Kraków daily Echo Krakowa. Because of the virulent tone of his writings, he acquired the nickname ‘Robespierre’ in the Kraków milieu (this is something that Jerzy Jarocki recalls in a conversation titled ‘Goście Starego Teatru: Spotkanie dziesiąte’ [Guests of the Stary Teatr: The tenth meeting]). Flaszen also published regularly on the pages of Współczesność and Przegląd Kulturalny. He wrote not only about the theatrical mainstream, so the premieres at the Słowackiego and Stary theatres in Kraków, but also about the activities of artists in avant-garde circles, for example Tadeusz Kantor’s Cricot II theatre or Teatr 38 led by Waldemar Krygier. As a theatre critic he fulfilled the criteria set out by Konstanty Puzyna, who in 1981 said that ‘any self-respecting critic must start to specialise, i.e. come out in favour of a particular form of theatre’. In his reviews, as he himself stresses, which are addressed primarily to artists themselves (see: ‘Słowo o milczeniu’ [A word on silence]), Flaszen spoke out in favour of the autonomy of the theatre. He was known as someone who conceived apt phrases and names, for example ‘teatr jednego aktora’ (one-actor theatre; see: ‘Laurka dla wielkiego aktora: Siemion’ [An award for a great actor. Siemion]) or ‘żywioł i dyscyplina’ (‘The force of nature and discipline’; see: ‘Dzieci i żywioły’ [Children and forces of nature]).

Ludwik Flaszen, 1983 rok, fot. Jan Krzysztof FiołekFlaszen also became known as a translator, primarily from Russian. He was the first to translate the texts of Mikhail Bakhtin into Polish – publishing fragments of Problems of Dostoevsky’s Poetics as ‘Karnawał i literatura’, ‘O grotesce’ and ‘Wesoła materia’ in the journal Odra (1966, 1967 and 1974). In the 1960s, he published a collection of translated Russian fairy tales (Bajki rosyjskie, 1962) as well as stories by nineteenth-century Russian writers (Onager, 1967). He also translated from French texts by Jerzy Grotowski, including East-West (1984, 1998) and Tu es le fils de quelqu’un (1985, 2000).

In 1959, Ludwik Flaszen was offered the opportunity to run the Theatre of 13 Rows in Opole, but since he was not a practitioner he suggested that Jerzy Grotowski should be offered the post. Flaszen did not know Grotowski personally, but had become acquainted with his work through texts and performances at Teatr Stary (see the reviews: ‘Klapa albo o potrzebie radości z Krzeseł Ionesco’ [A flop – or on the need to celebrate Ionesco’s Chairs] and ‘Czechow nowoczesny – i co z tego wyszło z Wujaszka Wani Czechowa’) [Modern Chekhov – and what this means: Chekhov’s Uncle Vanya]. Years later, in a letter to Zbigniew Osiński, Grotowski would describe this event so: ‘Ludwik wrote highly critically about me as a director and it was indeed Ludwik who received the offer of becoming artistic director in Opole but then transferred this offer to me saying: “Mr Grotowski, you, will be the artistic director and main director on stage, while I will be your main collaborator” – we weren’t even on first-name terms.”

The close cooperation between Flaszen and Grotowski brings to mind other famous duos in the history of twentieth-century theatre: Juliusz Osterwa – Mieczysław Limanowski and Konstantin Stanislavsky – Vladimir Nemirovich-Danchenko. In contrast to the creators of the Moscow Art Theatre, the founders of the Laboratory Theatre never formed, as Grotowski stressed, ‘a marriage between two directors and theatre pedagogues’, it was rather a relationship between an artist and an intellectual, a director and a theatre critic.

In the collaboration between myself and Ludwik, his striking, enlivening role relied on him being the devil’s advocate. Particularly in the early years, explosiveness and unpredictability [...] were my domain, wrote Grotowski in the letter cited above, while Ludwik in his calm, precise criticism allowed me to more fully and critically objectify that which was coming from the sources; he enabled such a formulationability that this could hold its own and be filtered as something consistent. I am speaking here of the internal collaboration between us, the collaboration unknown to people, since there are of course a great many elements of this collaboration that are well-known or obvious [...]

(Cited in Zbigniew Osiński, ‘Grotowski o ”parach teatralnych” (Osterwa – Limanowski, Stanisławski – Niemirowicz-Danczenko, Grotowski – Flaszen) i swoim Centro di Lavoro – Workcenter w Pontederze,’ [Grotowski on ‘theatre pairs’], Pamiętnik Teatralny, 1–2: 2000, p. 13.)

Within the Laboratory Theatre, Flaszen served as an internal critic or, as Eugenio Barba put it, an ‘eternal sceptic’. Flaszen’s work was most clearly evident in the texts that accompanied the group’s work, such as the concise commentaries on performances published regularly in the group’s newsletter Materiały-Dyskusje (Materials-Discussions) which were later collected and published in several volumes as Teatr skazany na magię (1983; The Theatre condemned to magic) and Misterium zgrozy i urzeczenia. Przedstawienia Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium (2007; The mystery of threat and enchantment: The performances of Jerzy Grotowski and the Laboratory Theatre), and also the texts on the art of acting, such as ‘On the method of acting’, which was written at a key moment in 1964 with the theatre in Opole threatened with closure. Flaszen is the co-creator of the Laboratory Theatre’s doctrine as he coined the famous term ‘poor theatre’, first noted in 1962.

Ludwik Flaszen, 2009 rok, fot. Maciej Zakrzewski

In the later 1960s, he began running theoretical seminars for foreigners (see: Jana Pilátová: ‘Nauczyciel: Staż w Teatrze Laboratorium (luty–lipiec 1968)’ [Teacher: Training in the Laboratory Theatre, February–July 1968], Pamiętnik Teatralny, 1–2: 2001, pp. 14–39), while in the 1970s he became an ‘actor-animator’. Initially he led the Dialogi w grupie (Group dialogues), followed by the training sessions called Medytacje na głos (Meditation Aloud/ Meditazione a voce alta/Méditations ŕ voix haute, which took place in cities including Sydney 23 April – 4 June 1974, Venice 19–23 and 26–30 October 1975, Lausanne 4–15 May and 17–22 July 1976, Wrocław 27 November – 5 December, 11–19 December 1976, Milan 20 May – 20 June and 6–22 November 1977, Paris-Vincennes 31 November – 8 December 1977, 15–23 February 1978, New York 6–20 March and 5–26 April 1978, Gdańsk 7–14 June 1978, Milan 24 January – 14 February 1979). He also took part in various phases of the Tree of People project (including Wrocław 6–8 and 12–14 April 1979, Lecco 21–23 and 27–29 April 1979, Mansfield 3–5 and 8–10 September 1979 and in The University of Research of the Theatre of Nations, during which he led Ule (Beehives), while also leading training exercises with his colleagues from the group Rena Mirecka and Ryszard Cieślak (including sessions in Vienna 14 June – 13 July 1973, Pittsburgh 30 September – 14 October 1973). On 7 December 1980, Ludwik Flaszen replaced Zbigniew Cynkutis as the assistant artistic director of the Laboratory Theatre.

Following the dissolution of the Laboratory Theatre in 1984, Flaszen decided to remain abroad, living in Paris where he led numerous training programmes, collaborated with many theatre groups and participated in academic conferences. In 1989 he made his debut as a director, working with Claudine Hanault at the Théâtre La Chamaille in Nantes on the performance Le Reveurs (The Dreamers), which he also scripted and performed in. During the 1990s he collaborated with theatres including Teatro Libero from Palermo, where he presented Le notti bianche (The White Nights) based on Dostoyevsky (1995) and Prometeo (Prometheu) based on Aeschylus (1997). He made his Polish directorial debut in 1995 at Kraków’s Teatr Stary, staging Biesy albo mały Plutarch (The Demons or Little Plutarch) based on Dostoyevsky.

He was co-editor with Carla Pollastrelli and Renata Molinari of the 2001 anthology Il Teatr Laboratorium di Jerzy Grotowski (1959–1969). Testi e materiali di Jerzy Grotowski e Ludwik Flaszen con uno scritto di Eugenio Barba (a Portuguese translation was published in 2007). His English-language book Grotowski & Company was published in 2010, with Polish, Brazilian and French editions currently in preparation.

He has been awarded numerous prizes and honours, including the 1984 Odra prize, Commander’s Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland (2000) and the gold Medal for Merit to Culture Gloria Artis (2009). He has also featured in documentary films: Cyrograf nie podpisany… Ludwik Flaszen i jego wędrówki (An unsigned pact with the Devil: Ludwik Flaszen and his journeys) – script and direction Elżbieta Sitek for TVP Wrocław, 1997) – and Grotowski ← Flaszen by Małgorzata Dziewulska (produced by Narodowy Instytut Audiowizualny [National Audiovisual Institute], 2010).

Bibliography: 

nie zawiera przedruków ani przekładów na języki obce

W języku polskim

Edycje książkowe

  1. Głowa i mur, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1958 (Tytuł wstrzymany przez cenzurę.)
  2. Cyrograf, wydanie 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1971; wydanie 2 – Wydawnictwo Literackie, Kraków; 1974; wydanie 3 zmienione i poszerzone – Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996.
  3. Teatr skazany na magię, przedmowa, wybór, opracowanie Henryk Chłystowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków – Wrocław 1983.
  4. Teatr – sztuka antraktu. Marzyciele, pod redakcją Zbigniewa Jędrychowskiego, Zbigniewa Osińskiego, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2003. (Wydano z okazji spotkania otwartego z Ludwikiem Flaszenem w Ośrodku Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych we Wrocławiu, 18 grudnia 2003 roku.)

Recenzje, artykuły, felietony, rozmowy i komentarze

  1. Pan Adam, „Przekrój” 1948 nr 179, z 12–18 września, s. 11.
  2. Nowy Zoil czyli o schematyzmie, „Życie Literackie” 1952 nr 1, s. 3–4. (Tekst odczytany podczas warszawskiej Sekcji Prozy 17 grudnia 1951 r.)
  3. Odpowiedź Zoila, czyli o akcentach, „Życie Literackie” 1952 nr 12, z 8 czerwca, s. 7, 13.
  4. Zoilowe diagnozy i proroctwa, „Życie Literackie” 1953 nr 50, z 13 grudnia, s. 5–6.
  5. Dyskusja o poezji Tadeusza Różewicza, z udziałem Jana Błońskiego, Ludwika Flaszena, Jana Bolesława Ożoga, Juliana Przybosia, Henryka Voglera, Adama Włodka, Jerzego Zagórskiego, „Życie Literackie” 1954 nr 31, z 8 sierpnia, s. 10.
  6. O trudnym kunszcie womitowania, „Życie Literackie” 1955 nr 44, z 30 października, s. 4–5.
  7. Lament walącego głową o mur, „Życie Literackie” 1956 nr 14, z 1 kwietnia, s. 11.
  8. Osobliwe przypadki spoconej myszy: Narodziny spoconej myszy – spocona mysz gryzie Montaigne’a – spocona mysz samoutwierdza się w kulcie, „Życie Literackie” 1956 nr 17–18, z 22 kwietnia, s. 5.
  9. Klapa, albo o potrzebie radości, „Przegląd Kulturalny” 1957 nr 33, z 15–21 sierpnia, s. 1, 5. (Recenzja ze spektaklu Krzesła Eugène’a Ionesco w reżyserii Jerzego Grotowskiego.)
  10. Dzieci i żywioły, „Przegląd Kulturalny” 1958 nr 9, z 27 lutego – 5 marca, s. 1, 4.
  11. Na oleju grzechów naszych, „Przegląd Kulturalny” 1958 nr 14, z 3–9 kwietnia, s. 3.
  12. Czechow nowoczesny – i co z tego wyszło, „Echo Krakowa” 1959 nr 99, z 29 kwietnia, s. 3. (Recenzja ze spektaklu Wujaszek Wania Antoniego Czechowa w reżyserii Jerzego Grotowskiego.)
  13. 11 pytań o 13 Rzędów, z Jerzym Grotowskim i Ludwikiem Flaszenem rozmawiała Bożena Zagórska, „Echo Krakowa” 1959 nr 248, z 24 października, s. 3–4.
  14. W sprawie „Sztuki skromności”, list do redakcji, „Życie Literackie” 1959 nr 42, z 18 października, s. 10. (Polemika [z:] Jan Paweł Gawlik: Sztuka skromności, „Życie Literackie” 1959 nr 40, z 4 października, s. 10.)
  15. Ludwik Flaszen, Jerzy Grotowski: Przyszły sezon w 13 Rzędach, „Trybuna Opolska” 1960 nr 142, z 16 czerwca, s. 3.
  16. Orfeusz – informacja, „Materiały – Dyskusje”, 1960 nr 1 (marzec), Teatr 13 Rzędów, Opole. Przedruk [w:] Misterium zgrozy i urzeczenia. Przedstawienia Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium, pod redakcją Janusza Deglera i Grzegorza Ziółkowskiego, wstęp Grzegorz Ziółkowski, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006, s. 31–32.
  17. „Kain” – informacja, „Materiały – Dyskusje” 1960 nr 2 (styczeń), Teatr 13 Rzędów, Opole.
  18. Kabaret Błażeja Rastra. Wskazania zasadnicze, „Materiały” 1960, Kabaret 13 Rzędów, Opole.
  19. „Misterium Buffo” – Informacja, „Materiały – Dyskusje” 1960 nr 4 (lipiec), Teatr 13 Rzędów, Opole.
  20. „Siakuntala”. Regulamin patrzenia dla widzów, a szczególnie recenzentów, „Materiały – Dyskusje” 1960 nr 5 (grudzień), Teatr 13 Rzędów, Opole.
  21. Rozmowy o dramacie. „Kain”, czyli jak zabić autora, „Dialog” 1960 nr 6, s. 138–145. (Stenogram dyskusji odbytej 11 kwietnia 1960 roku z udziałem Ludwika Flaszena, Konstantego Puzyny, Andrzeja Stawara, Adama Tarna i Krzysztofa T. Toeplitza.)
  22. Ludwik Flaszen, Jerzy Grotowski: Bez Krygiera?, „ITD” 1961 nr 10, z 5 marca, s. 14.
  23. Laurka dla wielkiego aktora. Siemion, „Przekrój” 1961 nr 842, z 28 maja, s. 11
  24. „Dziady”. Komentarz do inscenizacji J. Grotowskiego, „Materiały – Dyskusje” 1961 nr 6 (czerwiec), Teatr 13 Rzędów, Opole.
  25. Idiota”. Na marginesie inscenizacji W. Krygiera, „Materiały – Dyskusje” 1961 nr 6 (październik), Teatr 13 Rzędów, Opole.
  26. Teatr 13 Rzędów, druk ulotny, [Opole 1961].
  27. „Kordian”. Komentarz do inscenizacji Jerzego Grotowskiego, „Materiały – Dyskusje” 1962 nr 7 (luty), Teatr 13 Rzędów, Opole.
  28. „Akropolis”. Komentarz do przedstawienia, „Materiały – Dyskusje” 1962 (październik) Teatr Laboratorium 13 Rzędów, Opole.
  29. Laurka z troską, Teatr Laboratorium 13 Rzędów, druk ulotny, [Opole 27 marca 1963]. (Z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru.)
  30. Teatr w oczach polonisty, „Współczesność” 1963 nr 14 z 16–31 lipca, s. 9, 11. (Polemika [z:] Wacław Kubacki: Na scenie. Szkice teatralne, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1962.)
  31. „Kaligula”, wielki i papierowy, „Echo Krakowa” 1963 nr 245, z 18 października, s. 2–3.
  32. Tragiczne dzieje doktora Fausta”. Komentarz do przedstawienia, „Materiały – Dyskusje” 1963 (kwiecień), Teatr Laboratorium 13 Rzędów, Opole.
  33. „Dziady”, „Kordian”, „Akropolis” w Teatrze 13 Rzędów, „Pamiętnik Teatralny” 1964 z. 3, s. 220–234.
  34. Studium o Hamlecie, Teatr Laboratorium 13 Rzędów, druk ulotny, bez miejsca i daty wydania [Opole marzec 1964].
  35. Antyawangardyzm, Teatr skazany na magię, , „Odra” 1965 nr 6, s. 78–80. Filolog w teatrze i inni, , „Odra” 1965 nr 11, s. 79–81. (Polemika ze szkicem Wacława Kubackiego „Kordian” na wariackich papierach z tomu pt. W wyobraźni w sprawie inscenizacji Kordiana w Teatrze 13 Rzędów w Opolu w 1962.)
  36. „Książę Niezłomny”. Przypisy do przedstawienia, „Materiały i Dyskusje” 1965 (kwiecień), Teatr Laboratorium 13 Rzędów, Wrocław.
  37. „Książę Niezłomny”. Przebieg scen, Teatr Laboratorium 13 Rzędów [druk ulotny].
  38. O metodzie aktorskiej, „Materiały i Dyskusje” 1965 (kwiecień), Teatr Laboratorium 13 Rzędów, Wrocław. Tekst włączony do artykułu Teatr Laboratorium 13 Rzędów „Kalendarz Wrocławski” 1966, s. 183–185, 188–189.
  39. Po awangardzie, „Odra” 1967 nr 4, s. 39–42.
  40. Teatr Grotowskiego, list do redakcji, „Radar” 1970 nr 6, s. 17.
  41. Teatr Laboratorium w Stanach Zjednoczonych, wybrał Wincenty Deptała [Ludwik Flaszen], „Odra” 1970 nr 3, s. 123–124.
  42. Aktor niezwykły, „Polska” 1971 nr 7 (203), s. 37–39.
  43. Eklektycy czy doktrynerzy?, „Dialog” 1971 nr 11, s. 117–127.
  44. Księga, „Odra” 1973 nr 9, s. 59–61.
  45. Wstęp, [w:] Na drodze do kultury czynnej. O działalności instytutu Grotowskiego. Teatr Laboratorium w latach 1970–1977, opracowanie i dokumentacja prasowa Leszek Kolankiewicz, Wrocław 1978.
  46. Grotowski nie wraca do teatru, list wysłany do redakcji, „Przekrój” 1980 nr 816, z 27 stycznia, s. 11.
  47. Stojąc nie przebiegać nogami?, z Ludwikiem Flaszenem rozmawiała Małgorzata Dziewulska, „Polityka” 1981 nr 32, s. 11.
  48. Zamiast posłowia, [w:] tegoż: Teatr skazany na magię, przedmowa, wybór, opracowanie Henryk Chłystowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków – Wrocław 1983, s. 372–373.
  49. Ludwik Flaszen, Ryszard Cieślak, Rena Mirecka, Zygmunt Molik: Rozwiązanie Teatru Laboratorium, „Dialog” 1984 nr 4, s. 173.
  50. Hamlet w laboratorium teatralnym, „Notatnik Teatralny” 1992 nr 4 (zima), s. 167–171. (Tekst z 1964 r.)
  51. Goście Starego Teatru. Spotkanie dziesiąte 13 lutego 1994, rozmawiał Jerzy Jarocki, spisała Maryla Zielińska, „Teatr” 1994 nr 10, s. 4–10.
  52. Kilka kluczy do laboratoriów, studiów i instytutów, „Dialog” 1998 nr 7, s. 108–117.
  53. Świat żegna proroka. Po śmierci Jerzego Grotowskiego: Ludwik Flaszen, Zbigniew Basara, Anatolij Wasiljew, „Gazeta Wyborcza” 1999 nr 14, z 18 stycznia, s. 12.
  54. O Grotowskim Ludwik Flaszen, Jerzy Gurawski, Piotr Borowski, opracował Edward Wojtaszek, Grzegorz Janikowski, „Scena” 1999 nr 8, s. 2–4.
  55. Medytacje na głos „Odra” 2000 nr 3, s. 76–86. notatki autora z drugiej połowy lat siedemdziesiątych
  56. O dialogowaniu i kilku innych rzeczach, „Odra” 2000 nr 4, s. 48–53. (Wywiad przeprowadzony przez Marka Millera w 1978 r.)
  57. Od tabu do uczuleń, „Odra” 2000 nr 5, s. 60–64. (Autorskie tłumaczenie tekstów wystąpień na dwóch międzynarodowych sympozjach w Trappeto na Sycylii, które odbyły się w dniach: 8–11 maja 1980 i 2–5 kwietnia 1981 r. W zasadzie odwrotnie adres włoski Ricerca teatralne e diverso culturale, Quaderni del Laboratorio Teatralne Universario, diretti da Beno Marzone, Palermo 1983.)
  58. Metafizyka wyszła na ulicę, „Odra” 2000 nr 7–8, s. 79–81. (Wywiad przeprowadzony 3 czerwca 1981 r. przez Jennifer Kumiegę.)
  59. Antek, „Notatnik Teatralny” 2001 nr 22–23, s. 99–108.
  60. Listy Jerzego Grotowskiego i Ludwika Flaszena do Bohdana Korzeniewskiego, opracowała Anna Kuligowska-Korzeniewska, „Pamiętnik Teatralny” 2001 z. 1–2, s. 305–318.
  61. Wypowiedź [w:] Podróż w biografię, spisała i opracowała Maria Hepel „Notatnik Teatralny” 2001, nr 22–23, s. 8–25.
  62. Laurka dla Reny [w:] Podróż. Rena Mirecka – aktorka Teatru Laboratorium, pod redakcją Zbigniewa Jędrychowskiego, Zbigniewa Osińskiego, Grzegorza Ziółkowskiego, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2005, s. 23–25.
  63. Oracja na jubileusz, „Odra” 2006 nr 5, s. 14–19.
  64. Komentarz do komentarzy, [w:] Misterium zgrozy i urzeczenia. Przedstawienia Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium, pod redakcją Janusza Deglera i Grzegorza Ziółkowskiego, wstęp Grzegorz Ziółkowski, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006, s. 27–30.
  65. Grotowski i milczenie, „Odra” 2007 nr 10, s. 58–65.
  66. Słowo o teatrze ubogim, z Ludwikiem Flaszenem rozmawiał Leszek Kolankiewicz, spisała Iwona Gutowska, skrótów dokonała i przypisami opatrzyła Monika Blige „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2008 nr 88 (grudzień), s. 73–80.
  67. Kliny. Wspomnienie Jan Błoński, „Tygodnik Powszechny” 2009 nr 9, z 1 marca, s. 32–33.
  68. Dzieci Października patrzą na Zachód, cz. I: „Gazeta Wyborcza” 2009 nr 44, z 21–22 lutego, s. 17–18; cz. II: „Gazeta Wyborcza” 2009 nr 50, z 28 lutego – 1 marca, s. 29–30; cz. III: „Gazeta Wyborcza” 2009 nr 56, z 7–8 marca, s. 27–28. (Odczyt pt. Konformizm i bunt w kulturze polskiej w okolicach 1956 roku, wygłoszony w Bibliotece Polskiej w Paryżu 4 października 2007 r.)
  69. „Dostojewski – Wielki Inkwizytor – teatr”. Rozmawiają Ludwik Flaszen i Leszek Kolankiewicz, spisała Anna R. Burzyńska, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2010 nr 95 (luty), s. 113–119.

 

W językach obcych

Edycje książkowe

  1. Chirographe, traduit du polonais et présenté par Adrien le Bihan, préface Adrian le Bihan, La Découverte, Paris 1990.
  2. Ludwik Flaszen: Grotowski & Company, translated by Andrzej Wojtasik, edited by Paul Allain with the assistance of Monika Blige, with a tribute by Eugenio Barba, Icarus Publishing Enterprise, Holstebro – Malta – Wrocław 2010.

Artykuły, rozmowy

  1. Ludwik Flaszen, Eugenio Barba: A Theatre of Magic and Sacrilege, edited and translated by Simone Sanzenbach, “Tulane Drama Review”, 1965 vol. 9, n. 3, s. 172–189.
  2. Eric Forsythe: Converstations with Ludwik Flaszen, “Educational Theatre Journal”, 1978 vol. 30/3, October, s. 301–328.
  3. Rozmowa z Jeanem Guerreschim, [w:] tegoż: Acting Therapy et fin du théâtre. Réflexions sur le trajet Grotowskien, ed. Maison des Sciences de l’Homme d’Aquitaine, Cahier no 3, Bordeaux 1978.
  4. Ludwik Flaszen, Georges Banu: Deux précurseurs: Brecht et Grotowski, [w:] Georges Banu: De la parole aux chants, ouvrage collectif sous la direction de Georges Banu, Actes Sud – Papier, Académie Expérimentale des Théâtres, Conservatoire national supérieur d’Art Dramatique, Arles 1995.
  5. Da mistero a mistero: alcune osservazioni In apretura, [w:] Il Teatr Laboratorium di Jerzy Grotowski (1959–1969). Testi e materiali di Jerzy Grotowski e Ludwik Flaszen con uno scritto di Eugenio Barba, a cura di Ludwik Flaszen e Carla Polastrelli con la collaborazione di Renata Molinari, traduzioni Carla Pollastrelli, ad eccezioni del testo Il regista come spettatore di professione, Fondazione Pontedera Teatro, Pontedera 2001, s. 15–32.

 

Zestawiła Monika Blige

A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U V W Z

See also

Ludwik Flaszen – Address for the World Theatre Day, Kraków 2009